глядзе́ць, -джу́, -дзі́ш, -дзі́ць; -дзі́м, гледзіце́, -дзя́ць; -дзі́; незак.
1. на каго-што і ў што. Накіроўваць позірк, каб убачыць каго-, што-н.
Г. на неба.
Г. на экран.
Вокны глядзяць у агарод (перан.: выходзяць на агарод).
2. каго-што. Разглядаць, успрымаць, знаёміцца з кім-, чым-н.
Г. спектакль.
Г. выстаўку карцін.
3. каго-што. Рабіць агляд, абследаванне.
Г. хворага.
4. каго-што, за кім-чым і са злуч. «каб». Даглядаць, турбавацца (разм.).
Г. дзяцей.
Г. за парадкам.
Г. каб усё было як трэба.
5. на каго-што. Браць прыклад з каго-н., лічыцца з кім-н.
Г. на старэйшых.
Не глядзі на лежабокаў.
6. на каго-што. Так ці інакш адносіцца да каго-, чаго-н., мець сваю ацэнку.
Г. на рэчы проста.
7. Віднецца, паказвацца адкуль-н.
Беднасць глядзела з кожнага кутка хаты.
8. заг. глядзі́(це)! у знач. выкл. Выражае:
а) папярэджанне, перасцярогу або пагрозу.
Глядзіце, не спазніцеся!
б) здзіўленне, спалох.
Глядзі, што нарабіў гэты разбойнік!
в) ужыв. як знак спасылкі ў тэксце.
Глядзі наступную старонку.
9. заг. глядзі́, 2 ас. адз. цяпер. глядзі́ш, у знач. пабочн. сл. Між тым, тым часам (разм.).
Глядзіш, і жніво надыдзе.
За якую гадзіну, глядзіш, і грыбоў вядро.
10. 1 ас. цяпер. гляджу́ (глядзі́м), у знач. пабочн. сл. Як выяўляецца (разм.).
Гляджу, аўтобус ужо на прыпынку.
◊
Воўкам глядзець (разм.) — таіць злосць на каго-н.
Глядзець з рук каго або чыіх (разм., неадабр.) — не мець самастойнасці, быць у матэрыяльнай залежнасці ад каго-н.
Глядзець праз пальцы (разм., неадабр.) — абыякава, несур’ёзна ставіцца да каго-, чаго-н., наўмысна не надаваць сур’ёзнай увагі каму-, чаму-н.
Глядзець праўдзе ў вочы — цвяроза і правільна ўсё ўспрымаць.
Глядзець смерці ў вочы — быць у вялікай небяспецы, блізка ад смерці.
Як у ваду глядзеў (разм.) — быццам наперад ведаў.
|| зак. паглядзе́ць, -джу́, -дзі́ш, -дзі́ць; -дзі́м, -ледзіце́, -дзя́ць; -дзі́ (да 1—6 знач.).
|| аднакр. гля́нуць, -ну, -неш, -не; глянь (да 1, 3, 6 і 7 знач.).