Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

цвіка́рня, -і, мн. -і, -рань і -яў, ж.

Майстэрня па вырабе цвікоў.

цвілы́, -а́я, -о́е.

1. Пакрыты цвіллю.

Ц. хлеб.

2. Які патыхае цвіллю.

Ц. пах.

цвіль, -і, ж.

1. Плесневы налёт на чым-н., які ўзнікае ад сырасці, гніення і пад.; бросня (на вадкасці).

2. перан. Аб чым-н. застойным, шкодным.

Адолець адвечную ц.

|| прым. цві́льны, -ая, -ае.

Ц. грыбок.

цвінта́р, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.

Двор, агароджанае месца вакол царквы, касцёла, дзе выконваюцца розныя царкоўныя абрады і хаваюць некаторых царкоўных служыцеляў.

На цвінтары раслі векавыя ліпы.

Прыкасцельны ц.

|| прым. цвінта́рны, -ая, -ае.

цвінтарэ́й, -ю, м.

Травяністая лекавая расліна сямейства гарычкавых з ярка-ружовымі кветкамі.

|| прым. цвінтарэ́евы, -ая, -ае.

цвісці́, цвіту́, цвіце́ш, цвіце́; цвіцём, цвіцяце́, цвіту́ць; цвіў, цвіла́, -ло́; цвіці́; незак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пакрывацца кветкамі, раскрывацца, распускацца (пра кветкі).

Цвітуць вішні.

Цвітуць астры.

2. перан. Знаходзіцца ў стане фізічнага росквіту, быць здаровым, прыгожым.

Дзяўчына цвіце.

3. перан. Паспяхова развівацца, квітнець.

Цвіці, краіна наша!

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пакрывацца цвіллю.

Стаячая вада цвіце.

Хлеб цвіце.

|| наз. цвіце́нне, -я, н. (да 1 і 4 знач.).

цвы́ркаць, -аю, -аеш, -ае; незак.

1. Утвараць рэзкія адрывістыя гукі (пра некаторых птушак і насякомых).

2. Ліцца струменьчыкамі.

Пад нагамі хлюпала і цвыркала тонкімі струменьчыкамі вада.

|| аднакр. цвы́ркнуць, -ну, -неш, -не; -ні.

|| наз. цвы́рканне, -я, н.

цвырку́н, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.

Насякомае атрада прастакрылых, якое трэннем крыл утварае строкат.

У сенцах аж заходзіўся ц.

|| прым. цвыркуно́вы, -ая, -ае.

цвэ́гаць, -аю, -аеш, -ае; незак. (разм.).

Ледзь жыць, ліпець (пра стан здароўя).

Жонка памерла, і ён ледзь цвэгае.

цвялі́цца, цвялю́ся, цве́лішся, цве́ліцца; незак. (разм.).

Дражніцца, жартаваць.