Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

запако́ўвацца, ‑аецца; незак.

1. Незак. да запакавацца.

2. Зал. да запакоўваць.

запако́ўваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да запакаваць.

запако́ўка, ‑і, ДМ ‑коўцы, ж.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. запакоўваць — запакаваць.

запа́л 1, ‑а і ‑у, м.

1. ‑а. Прыстасаванне і сродак для запальвання выбуховага рэчыва. [Коля] узяў гранаты, хутка ўставіў запалы і папоўз. Мележ.

2. ‑у. Гарачнасць, парыў. Ці росцім сад мы на пясках пустыні, Ці ў стэп асмужаны вядзём канал — Ніколі ў сэрцах маладых не стыне Свяшчэнны той кастрычніцкі запал. Гілевіч. Баявы настрой, што панаваў у пачатку сходу, хутка апаў, загаварылі пра дробязі, і то без запалу, абы не маўчаць. Хадкевіч.

запа́л 2, ‑у, м.

Пашкоджанне раслін ад засухі, сухавею.

запалаве́лы, ‑ая, ‑ае.

Злёгку пажаўцелы. Запалавелае жыта.

запалаве́ць, ‑ее; зак.

Злёгку пажаўцець. Жыта даспела рана: толькі палілася і адразу запалавела, пайшло гайдацца сівымі хвалямі. Грахоўскі. Ужо злёгку запалавела неба, навокал зрабілася святлей. Сіняўскі.

запалані́ць, ‑ланю, ‑лоніш, ‑лоніць; зак., каго-што.

1. Захапіць, узяць у палон. Гэта я вяду бойку з вартай. Перабіўшы яе, раз’юшаны, віхрам урываюся ў палац, каб запаланіць Псіхею. Сяргейчык. // Скарыць, пазбавіць свабоды, незалежнасці. Прыйшлі з-за мора ворагі Народ запаланіць, Агнём, напалмам, порахам Карэю спапяліць. Танк. // перан. Прывабіўшы, зачараваўшы чым‑н., падпарадкаваць свайму ўплыву. Дзяўчыны сэрца ён запаланіў, прывабіў І да яе ў палон Сам неўзабаве трапіў. Калачынскі. Вучонага пакуль не было, і студэнты незвычайным красамоўствам спрабавалі запаланіць няўрымслівую дзяўчыну. Асіпенка.

2. Заняць, запоўніць сабой якую‑н. прастору. Калідор аж гудзеў ад хлопцаў і дзяўчат, якія раніцаю запаланілі ўвесь будынак. Карпаў. // перан. Нахлынуўшы, запоўніць сабою (пра думкі, пачуцці і пад.). Раптам наляцелі ўспаміны пра Зосю, наляцелі і запаланілі ўсё сэрца, усю душу. Лупсякоў. І зноў стала шкада сына. Шкада да болю, аж сэрца сціснулася... І трывога нейкая незразумелая, але нязносная запаланіла ўсё нутро. Чарнышэвіч.

запаланя́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе.

Незак. да запаланіць.

запала́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.

Пачаць палаць ​1.

запа́лачніца, ‑ы, ж.

Футляр або падстаўка для карабпа з запалкамі.