Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

залаці́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.

Разм. Крупінка золата, залатая пылінка.

залаці́стасць, ‑і, ж.

Уласцівасць залацістага; залацістае адценне.

залаці́сты, ‑ая, ‑ае.

1. Колерам падобны да золата; з бліскуча-жоўтым адлівам. Залацістыя зоры. □ Лістапад залацістым лісцем у лясах засыпае паляны. Машара.

2. Як састаўная частка некаторых батанічных, заалагічных і мінералагічных назваў. Залацістая папараць. Залацісты тапаз.

залаці́цца, залаціцца і залоціцца; незак.

1. (залаціцца). Станавіцца залацістым; набываць адценне, колер золата. Стаў край неба залаціцца. Крапіва.

2. (залаціцца). Вылучацца сваім залацістым колерам, бляскам; ззяць, зіхацець (пра што‑н. залатое, залацістае). На нізкарослых бярозах залаціцца жоўтае лісце. В. Вольскі.

3. (залоціцца). Зал. да залаціць (у 1 знач.).

залаці́ць, ‑лачу, ‑лоціш, ‑лоціць; незак., што.

1. Пакрываць золатам, пазалотай. Залаціць кубак.

2. перан. Асвятляючы, надаваць чаму‑н. залацісты колер. Сонца ўжо амаль схавалася за лес і толькі залаціла верхавіны дрэў. Корбан.

залача́ць, ‑ае; безас. незак.

Світаць. Не прачнуўся бор. Залачае. Барадулін.

залачо́ны і зало́чаны, ‑ая, ‑ае.

Пакрыты золатам; пазалочаны. Паясы-кутасы залачоныя. Якімовіч. Патанаючы ў мяккім залачоным крэсле, інжынер-капітан чытаў .. ліст ад жонкі. Гарбук. З вялікай асцярожнасцю пачаў я даставаць рэчы з гаршка. Усе яны былі сярэбраныя, за выключэннем шкляных залочаных пацерак. Штыхаў.

залачэ́нне, ‑я, н.

Дзеянне паводле дзеясл. залаціць (у 1 знач.). Залачэнне гадзіннікаў.

зала́шчыць, ‑шчу, ‑шчыш, ‑шчыць; зак., каго.

Разм.

1. Стаміць, замучыць ласкамі. Залашчыць шчаня.

2. Выклікаць прыхільнасць да сябе, задобрыць ласкамі. Начная зязюленька Дзённую перакукуе, Залашчыць, задобрыць, Зашэпча і так зачаруе, Што ўсё стане іншым. Танк.

залві́ца, ‑ы, ж.

Абл. і нар.-паэт. Залоўка. Кукавала зязюлечка. Як кукавала, праўду казала, .. Што залвіца — не сястрыца. З нар.