Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

засу́шлівасць, ‑і, ж.

Уласцівасць засушлівага.

засу́шлівы, ‑ая, ‑ае.

1. Які суправаджаецца засухай. Засушлівы год. Засушлівае лета.

2. У якім часта бываюць засухі. Засушлівыя раёны.

засушы́цца, ‑сушыцца; зак.

Страціўшы вільгаць, зрабіцца сухім. Кветкі добра засушыліся.

засушы́ць, ‑сушу, ‑сушыш, ‑сушыць; зак., каго-што.

1. Зрабіць сухім; высушыць. Засушыць кляновы ліст. Засушыць рыбіну.

2. перан. Разм. Пазбавіць жывасці, яркасці, выразнасці. Засушыць спектакль. □ Кірыла сумна ўсміхнуўся: ён не вельмі багаты на метафары і параўнанні. Заўсёды пакутліва шукаць іх, каб былі трапныя, арыгінальныя. Ён вінаваціць газету — яна засушыла. Шамякін.

3. перан. Разм. Прыпыніць, спыніць, развіццё чаго‑н. Засушыць ён можа справу, — І цябе й тваю заяву — Пад сукно. Крапіва.

за́сцежка, ‑і, ДМ ‑жцы; Р мн. ‑жак; ж.

Тое, што і зашпілька. Маленькі жвавы Прэдка ў спартыўнай лёгкай куртачцы, расхрыстанай на ўсю засцежку-маланку, збянтэжана зірнуў на Бялоцкага. Дуброўскі.

засце́нак 1, ‑нка, м.

Месца жорсткіх катаванняў у час следства і допыту ў Маскоўскай Русі (гіст.). // Пра жандарскія, фашысцкія і пад. установы, дзе праводзяцца допыты з катаваннямі арыштаваных. Маці гэтых дзяцей была падпольшчыца, у торбе з жытам яна разносіла лістоўкі і загінула ў фашысцкіх засценках смерцю гераіні. Кулакоўскі.

засце́нак 2, ‑нка, м.

Гіст.

1. Землі, якія не ўвайшлі ў сялянскія надзелы пасля ўвядзення ў Рэчы Паспалітай валочнай сістэмы землекарыстання (1557 г.).

2. Хутар або невялікае паселішча дробнай шляхты, якая арандавала гэтыя землі. Ідзе Міхал, прад ім сяліба, Засценак добра так знаёмы, І хоць няважныя харомы Тут гэта шляхта збудавала, Але жыве і гора мала! Колас. Не ведаю чаму, але стачынцы называлі сваю вёску засценкам. Можа таму, што ўсе яны былі з шляхты: розныя Стычынскія, Мысліцкія, Бранавіцкія і іншыя бедакі з радавітымі прозвішчамі. Чарнышэвіч.

засце́ньвацца, ‑аецца; незак.

Разм. Зацягвацца, засланяцца чым‑н. Яшчэ з вечара неба з паўднёвага боку засценьвалася дымнаю павалокаю лёгкіх воблакаў. Колас.

засце́ньваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., што.

Разм. Засланяць сабой.

засцерага́льнік, ‑а, м.

Прыстасаванне ў механізме, якое засцерагае ад небяспечных дзеянняў чаго‑н. Электрычны засцерагальнік.

засцерага́льны, ‑ая, ‑ае.

Які служыць для засцярогі ад чаго‑н. Засцерагальная прышчэпка. Засцерагальныя сігналы. Засцерагальны клапан.