Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

зачаса́цца, ‑чашуся, ‑чэшашся, ‑чэшацца; зак.

Разм. Прыгладзіць грэбенем свае валасы; прычасацца.

зачаса́ць 1, ‑чашу, ‑чэшаш, ‑чэша; зак., што.

Прыгладзіць валасы грэбенем у адным напрамку; прычасаць. Баляслаў вымыўся ўжо, зачасаў мокрыя валасы. Чорны.

зачаса́ць 2, ‑чашу, ‑чэшаш, ‑чэша; зак., што.

1. Чэшучы тапаром, завастрыць канец палкі, кала і пад. Зачасаць палю.

2. Зрабіць засечку, зачос. Зачасаць бервяно.

зачастава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; зак., каго-што.

Разм.

1. Стаміць, надакучыць, старанна частуючы.

2. і чаго. Пакаштаваць, паспрабаваць. — Добры дзень! [Дзед:] — Здароў, Рыгорка! — Усё ходзіш? — Так. Хаджу. — Зачастуй маёй махоркі, Пэўна, ёю дагаджу... Панчанка.

зачасці́ць, ‑чашчу, ‑часціш, ‑часціць; зак.

Разм.

1. Пачаць рабіць што‑н. у хуткім тэмпе. Конь зачасціў капытамі па знаёмай лёгкай выезджанай дарозе. Галавач.

2. Пачаць часта паўтарацца. Зачасцілі дажджы. □ Сярод руін зачасцілі аўтаматныя стрэлы, але крэпасць на іх ужо не адказвала. Лупсякоў.

3. Пачаць часта хадзіць куды‑н. Людзі з вёсак, з двароў зачасцілі ў мястэчка. Гартны. А праз тыдні два падкія да мастацтва гараджане зачасцілі ў майстэрню новага мастака. Нядзведскі.

зача́так, ‑тка, м.

1. Першапачатковая форма чаго‑н., здольная да далейшага развіцця; зародак. Зачатак плода.

2. перан. Першае праяўленне, пачатак чаго‑н. Зачаткі культуры. □ Першым сур’ёзным зачаткам пралетарскай партыі ў Расіі быў створаны У.І. Леніным у 1895 годзе «Саюз барацьбы за вызваленне рабочага класа». «Полымя».

3. Астатак органа, які страціў сваё значэнне; рудымент.

зача́ткавы, ‑ая, ‑ае.

Які знаходзіцца ў пачатку свайго развіцця. Зачаткавы орган. // Першапачатковы, пачатковы. Зачаткавы стан.

зача́ты, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад зачаць.

зача́ўкаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.

Разм. Пачаць чаўкаць.

зача́ўраць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.

Разм. Зачахнуць, змарнець. Зусім зачаўраў чалавек, аб’ехаў — што шкілет. Пташнікаў.

зачахлёны, ‑ая, ‑ае.

Пакрыты чахлом. Над верхавінкамі маладых сасонак выразна чарнеюць сілуэты зачахлёных ракет. Жычка.