Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

зацерабі́ць, ‑цераблю, ‑цярэбіш, ‑цярэбіць; зак., што.

Разм. Пачаць церабіць.

зацерушы́цца, ‑церушуся, ‑цярушышся, ‑цярушыцца; зак.

Пакрыцца тонкім слоем чаго‑н. сыпкага. Акопы ўжо зацерушыліся сасновымі іголкамі і параслі мохам і ягаднікам. Пташнікаў.

зацерушы́ць 1, ‑церушу, ‑цярушыш, ‑цярушыць; зак., каго-што.

Пакрыць тонкім слоем чаго‑н. сыпкага. [Партызаны] адвярнулі ўбок рэйку, зацерушылі цямнеючыя мясціны снегам і хутка пайшлі назад. Федасеенка. Зайздрошчу Волзе ад душы, Яна перада мной як на далоні, Яе сняжок зацерушыў, І вольны вецер ходзіць, звоніць. Астрэйка. / у безас. ужыв. Дарогу злёгку зацерушыла снегам. Кавалёў.

зацерушы́ць 2, ‑церушу, ‑цярушыш, ‑цярушыць; зак.

Пачаць церушыць.

заце́рці, ‑тру, ‑траш, ‑трэ; ‑тром, ‑траце; пр. зацёр, ‑цёрла; зак., каго-што.

1. Тручы, зрабіць што‑н. нябачным, невыразным; сцерці. Зацерці надпіс на сцяне. // Разм. Выцерці (брудны след, лужыну і пад.). Вакол чыгуна і пад нагамі хлопца стаяла такая лужына, што мо з паўгадзіны трэба было б старой гнуцца, каб зацерці яе. Кулакоўскі.

2. Сціснуць, пазбавіць магчымасці свабодна рухацца. Ільды зацёрлі карабель. Зацерці ў натоўпе. // перан. Разм. Перашкодзіць каму‑н. праявіць сябе, не даць ходу. [Даніла] вучыцца завочна ў тэхнікуме, быў брыгадзірам. Гэта яго Свідрань зацёр за пярэчанні. Дуброўскі.

3. Прыгатаваць што‑н. заціраннем. Зацерці муку. Зацерці талакно.

заце́рціся, ‑труся, ‑трэшся, ‑трэцца; ‑тромся, ‑трацеся; пр. зацёрся, ‑церлася; зак.

1. Знікнуць, стаць нябачным, невыразным пад уздзеяннем трэння або якіх‑н. іншых прычын. След зацёрся. □ Акопы не зацёрліся, хоць параслі сасоннікам. Брыль.

2. Схавацца, забраўшыся ў натоўп, у групу людзей. Хлопец паспяшаўся зацерціся ў натоўпе. Мікуліч.

заце́сны, ‑ая, ‑ае.

Разм. Цеснаваты, трохі цесны. Сілівон глядзеў.. на шырокія плечы, якім, здавалася, зацесны быў стары пінжак. Лынькоў.

зацёк, ‑у, м.

След ад вадкасці, фарбы і пад. Даўно пабеленая столь уся зрысована рудымі зацёкамі. Колас.

зацёклы, ‑ая, ‑ае.

Які зацёк; зацёкшы.

зацёкшы, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. незал. пр. ад зацячы.

2. у знач. прым. Анямелы, набухлы; ацёкшы. Звычайна пасля працы, адчуваючы стомленасць, боль у зацёкшай параненай назе,.. Сяргей складваў усё напісанае ў стосік і ўспамінаў, што трэба зрабіць перавязку. Сіўцоў.

зацёплы, ‑ая, ‑ае.

Разм. Занадта цёплы. Зацёплае паліто.