Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

запу́хнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.

Закрыцца пухлінай. Вочы запухлі. Ледзь-ледзь блішчаць праз шчылінкі. Грамовіч.

запу́шаны, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад запушыць.

запу́шчанасць, ‑і, ж.

Уласцівасць і стан запушчанага ​2; закінутасць, занядбанасць. Запушчанасць гаспадаркі. □ Дзе-нідзе на сценах захаваліся квадраты шпалераў у свежым выглядзе. Гэта яшчэ больш адцяняла запушчанасць пакоя. Бядуля. Перада мною стаяў чалавек, страшны сваёй запушчанасцю, нейкай дзікай першабытнай лівасцю. Кірэенка.

запу́шчаны 1, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад запусціць ​1.

запу́шчаны 2, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад запусціць ​2.

2. у знач. прым. Пакінуты без догляду, без увагі, даведзены да запусцення; закінуты, занядбаны. Запушчаны сад. □ У запушчаным цётчыным двары даўно трэба мужчынская рука. Навуменка.

3. у знач. прым. Не вылечаны своечасова; застарэлы. [Марыя Гарасімаўна] старанна апрацавала запушчаную рану. Новікаў.

запушы́ць, ‑шыць; зак., што.

Пакрыць якую‑н. паверхню пушыстым слоем (пра мароз, снег і пад.). Падвойныя шыбы ў вокнах запушыў мароз. Пестрак. Дрэў бухматае голле Замяла, запушыла — Рунь зялёную ў полі Абрусам накрыла [зіма]. Броўка.

запха́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.

Разм. Пхаючы, запоўніць што‑н. чым‑н.; напхаць. Запхаць сумку пакупкамі.

запхну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак., каго-што.

Разм.

1. Пхнуўшы, уціснуць, засунуць што‑н., упіхнуць каго‑н. куды‑н. Фішар з падкрэсленай абыякавасцю запхнуў за пазуху кніжку. Быкаў. Арыштаваных запхнулі ў машыны. Няхай.

2. Заткнуць рот, закрыць якую‑н. адтуліну. [Грэт] пачала вырывацца, плакаць, крычаць, але ёй запхнулі рот. Маўр.

запча́стка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.

Запасная частка.

запы́ленасць, ‑і, ж.

Насычанасць пылам. Барацьба з запыленасцю паветра.

запы́лены, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад запыліць ​1.

2. у знач. прым. Пакрыты пылам, насыпаны пылам. Днём і ноччу ляцеў паравоз, Запылены, закураны, Аж з Урала. Кірэенка. Даміра ішоў наперадзе, цяжка ступаючы запыленымі кірзавымі ботамі. Асіпенка.