Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

пату́заць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.

1. і без дап. Тузаць некаторы час; тузануць некалькі разоў. Вылазячы з-за стала, ён ласкава патузаў унука за віхры. Чорны.

2. Разм. Злёгку пабіць, набіць. Аднагодкі спрабавалі дражніць іх [Міколку і Таню]: «Жаніх і нявеста, жаніх і нявеста!» але, пасля таго як Міколка патузаў аднаго, самага смелага, чапляцца перасталі. Новікаў.

пату́званне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. патузваць і патузвацца.

пату́звацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.

Час ад часу, злёгку тузацца. Плотка, нарэшце, заўважыла крошку. Белы паплавок ажыў і, старанна перадаючы гульню рыбы з прыпадай, пачаў патузвацца і торкаць носам у ваду... Брыль.

пату́зваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго-што.

Час ад часу, злёгку тузаць. Юрка патузваў лейцы, гукаў на каня. Чорны. Ніна патузвае вяроўкі калыскі і спявае тонкім галасочкам. Брыль.

пату́ль, прысл.

Разм. Да таго часу. Пакуль у гумне цэп, патуль на стале хлеб. Прыказка.

пату́льны, ‑ая, ‑ае.

Абл. Ціхі, лагодны, ласкавы. [Агата:] І мой, пакуль толькі сватаўся да мяне, — патульны быў, як цялё, а як ажаніўся, дык праўдзівым ваўком зрабіўся. Купала.

патуля́цца, ‑яюся, ‑яешся, ‑яецца; зак.

Туляцца некаторы час. Патуляўся [Гена] у людзей амаль да восені і прыйшоў у атрад. Брыль. Патуляешся па пушчы — глядзіш, ужо і вечар. Машара.

патупаце́ць, ‑тупачу, ‑тупаціш, ‑тупаціць; зак.

Разм. Тупаючы, пабегчы, пайсці. Салдаты з кацялкамі, перагавар баючыся, адзін за адным патупацелі некуды на вуліцу. Мележ. Чарада хлапчукоў патупацела напрасткі з крыкам. Арочка.

пату́пацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.

Разм. Патаптацца, патупаць. [Корзун] няёмка патупаўся, засланяючы праход. Шыцік. — Значыць, заўтра вас не чакаць? — Антон патупаўся на месцы, кашлянуў у кулак. Сіняўскі.

пату́паць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.

Разм.

1. Тупаць некаторы час; тупнуць некалькі разоў. Стары патупаў у парозе, ускінуў на плечы мяшэчак, намацаў клямку і пайшоў. Грахоўскі. Мужчыны патупалі на ганку, каб абабіць снег. Лобан.

2. Пахадзіць туды-сюды. Параўняўшыся з тым ляском, дзе калісь натрапіліся баравікі, настаўнік збочыў з дарогі, патупаў па лесе, а потым прысеў на гладка спілаваны дубовы пень. Колас. Пархвен як сам не свой патупаў па дварэ, зазірнуў ва ўсе куткі, увайшоў у хату. Чорны.

3. Пайсці, накіравацца куды‑н. Мужчыны зарагаталі. Пад рогат гэты Глушак устаў і ціха патупаў да сваёй хаты. Мележ. Усе пайшлі спаць, а маці патупала ў камору збіраць Максіму клумак у дарогу. Машара.