Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

засмучо́ны,

гл. засмучаны.

засмучэ́нне, ‑я, н.

Смутак, маркота. Высокія тонкія бярозы мяшаліся з шэрымі стваламі хвой і прыдавалі характар маркоты і засмучэння ўсяму малюнку. Колас.

засмыле́ць 1, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; зак.

Разм. Загарэць да чарнаты. [Макрына] загарэла, засмылела на сонцы, яе звычайна беленькі твар быў цяпер смуглы зусім. Зарэцкі.

засмыле́ць 2, ‑ліць; зак.

Разм. Пачаць смылець.

засмя́глы і засма́глы, ‑ая, ‑ае.

1. Сухі, высахшы ад недахопу вільгаці. Хутчэй жадаючы напіцца, пад ветрам падала па дол даўно засмяглая пшаніца. Вялюгін. І засмаглая глеба Ачуняла ад спёкі, Свежым сокам набухла. Чарнушэвіч.

2. Засохлы, перасохлы (пра губы, рот). Прыпадымаю [Нініну] галоўку і ўліваю ў засмяглы рот лыжачку цёплага чаю. Брыль. [Байцы] дзялілі матчын хлеб счарсцвелы, Пілі, абцёршы на хаду З засмаглых вуснаў пыл. Лойка.

засмя́гнуць і засма́гнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.

1. Звяць, засохнуць ад недахопу вільгаці. — Дзякаваць богу, дачакаліся, а то ж усё засмягла, лён аж пакруціўся, — радавалася гаспадыня першаму чэрвеньскаму дажджу. Грахоўскі.

2. Высахнуць, перасохнуць (пра губы, рот). [Хвошч] цяжка, з надрывам соп.., бо не было як дыхаць — у роце ўсё засмягла. Лупсякоў. Засмаглі вусны, і запёкся рот. Дубоўка.

засмярдзе́лы, ‑ая, ‑ае.

Разм. Які засмярдзеў, пратух; смярдзючы. Засмярдзелая рыба.

засмярдзе́ць, ‑смярдзіць; зак.

Разм. Пачаць смярдзець.

засмяя́цца, ‑смяюся, ‑смяешся, ‑смяецца; ‑смяёмся, ‑смеяцеся; зак.

Пачаць смяяцца. // Азвацца смехам, рассмяяцца. — А, гэта ты, паляўнічы? — засмяяўся старшыня і жартаўліва цапнуў хлопчыка за нос. Даніленка.

засмяя́ць, ‑смяю, ‑смяеш, ‑смяе; ‑смяём, ‑смеяце; зак., каго-што.

Разм. Высмеяць, абсмяяць. — Людзі ўбачаць, заўтра засмяюць.. скажуць, аглядала тваю хату, — ціха засмяялася Волька, стоячы з Міхалам у сябе на парозе. Васілевіч.

•••

Куры засмяюць гл. курыца.

заснава́льнік, ‑а, м.

Той, хто паклаў пачатак чаму‑н., заснаваў што‑н. Заснавальнікі навуковага камунізма.