Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

заке́шкацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.

Разм.

1. Заварушыцца. Каля нас у аеры нешта закешкалася, а потым ціхенька плюхнула ў ваду. Карпюк.

2. Затрымацца, замарудзіць, залішне павольна робячы што‑н. Калі .. [наглядчык] аднойчы закешкаўся, я паспеў разгледзець пры адчыненыя дзверы шырокае закратаванае акно. Асіпенка.

заківа́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.

Пачаць ківацца.

заківа́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.

Пачаць ківаць.

закігі́каць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.

Разм. Пачаць кігікаць.

за́кід, ‑у, М ‑кідзе, м.

1. Дзеянне паводле дзеясл. закідваць ​2 — закінуць (у 1, 2 і 4 знач.).

2. Напамінанне, лёгкі папрок. Нельга было сказаць, каб цэх працаваў блага: план ён не толькі выконваў, але і перавыконваў. Ніхто б не мог зрабіць за гэта закіду. Сабаленка.

закі́даны, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад закідаць.

2. у знач. прым. Пакінуты без увагі, недагледжаны. Алесік страшна закіданы і адзеты бядней за ўсіх. Колас.

закі́дацца 1, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.

Разм. Пакідаць на сябе чаго‑н., прыкрыцца чым‑н. Закідацца граззю. Закідацца сенам.

закі́дацца 2, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.

Пачаць кі́дацца.

закіда́цца, а́ецца; незак.

1. Незак. да закінуцца.

2. Зал. да закіда́ць.

закі́даць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што чым.

Кідаючы што‑н., запоўніць (адтуліну, яму і пад.) або пакрыць, засыпаць зверху. Закідаць яму ламаччам. Закідаць разору зямлёй. □ Калі дома скідалі сена ў адрынку, [Юзік] не ўцярпеў, набраў велізарны ахапак і, быццам незнарок, закідаў ім Шуру, збіўшы з ног. Крапіва. // Кінуць у вялікай колькасці на каго‑, што‑н. Закідаць артыста кветкамі. Закідаць танкі гранатамі. // перан. Накіраваць каму‑н. што‑н. у вялікай колькасці. Закідаць прамоўцу пытаннямі.

•••

Закідаць граззю каго — несправядліва абвінаваціць; абняславіць, ачарніць.

Закідаць каменнем каго — асудзіўшы за што‑н., не прызнаць сваім, адвергнуць.

Закідаць шапкамі — лёгка і хутка перамагчы, падолець каго‑н.

закіда́ць, а́ю, ‑а́еш, ‑а́е; незак.

1. Незак. да закінуць.

2. перан. Разм. Намякаць на што‑н. [Кацярына:] Не ўгаварвай, я ведаю, куды ты закідаеш. Крапіва.

•••

Закідаць вуду куды — тое, што і закідаць (у 2 знач.).

закі́дванне 1, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. закідваць ​1 — закі́даць.

закі́дванне 2, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. закідваць ​2 — закінуць.

закі́двацца 1, ‑аецца; незак.

Зал. да закідваць ​1.

закі́двацца 2, ‑аецца; незак.

1. Незак. да закінуцца.

2. Зал. да закідваць ​2.