паме́рці, ‑мру, ‑мрэш, ‑мрэ; пр. памёр, памерла; зак.
1. Перастаць жыць. Некалькі разоў прыходзіла да хлопцаў [сястра], праведвала Сцяпана: яму станавілася ўсё горш і горш. Увечары ён памёр. Мележ. Маці і памерла, як жыла, ціха, непрыкметна. Ваданосаў. // за каго-што і без дап. Ісці на смерць у імя чаго‑н., загінуць, абараняючы што‑н. [Камандзір:] — Рана, Астап, ты выбраўся ў дальнюю дарогу... Рана... Слаўна ты жыў... Слаўна памёр за людзей нашых... Лынькоў. Заўсёды ў час пагранічнік бярэцца за зброю. Заўсёды гатовы перамагчы і заўсёды гатовы памерці. Брыль.
2. перан. Знікнуць, бясследна прапасці. Ён памёр. Расстралялі Якіма... Цёмны гай зашумеў галасней... Але справа магутнага КІМа Не памрэ, — будзе вечна квітнець!.. Трус.
3. перан. Разм. Пазбавіцца сіл, знемагчы ад якіх‑н. пачуццяў. [Данілка:] Яшчэ раз як здарыцца гэткая ночка з пажарам, то я зусім памру ад страху. Купала.
•••
Памерці пад нажом — памерці ў час хірургічнай аперацыі.
Хоць памры — абавязкова (зрабіць, выканаць што‑н.).
паме́сны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да памесця. Памесныя землі. // Які валодае памесцем. Памеснае дваранства.
паме́сце, ‑я, н.
Асабістае (у адрозненне ад вотчыны) зямельнае ўладанне ў феадальнай Расіі да 18 ст., якое цар дараваў за ваенную і іншую службу дзяржаве.
паме́сці, ‑мяту, ‑мяцеш, ‑мяце; ‑мяцём, ‑мецяце; пр. памёў, ‑мяла, ‑мяло; зак.
Месці некаторы час.
паме́сячны, ‑ая, ‑ае.
Які адбываецца кожны месяц. Графік памесячнага выканання плана. // Які атрымліваецца за месяц. Памесячны даход.
паме́та, ‑ы, ДМ ‑меце, ж.
Пісьмовы знак, надпіс, адзнака.
•••
Стылістычная памета — спецыяльнае ўказанне ў слоўніку на сферу ўжывання слова, яго моўную афарбоўку.
паме́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.
Тое, што і памета. Трэці [мужчына] доўгі, худы і пануры з зямлістым колерам твару, сядзеў над нейкаю паперкаю, углыбіўшыся ў чытанне, і рабіў сяды-тады ў ёй паметкі. Колас.
паме́ціць, ‑мечу, ‑меціш, ‑меціць; зак., каго-што.
Паставіць на чым‑, кім‑н. адметны знак, памету, метку. Памеціць бялізну. □ [Рыгор] зноў гартае кнігу, праглядае месцы, якія намеціў алоўкам. Арабей. // Абазначыць якім‑н. чынам. Перад тым, як упусціць [у сажалку] малькоў, вазілі іл, можа, з месяц, скідвалі яго ў ваду, і гэтыя месцы памецілі коллем. Ракітны.
паме́чаны, ‑ая, ‑ае.
Дзеепрым. зал. пр. ад памеціць.
паме́шаны, ‑ая, ‑ае.
Дзеепрым. зал. пр. ад памяшаць 1.