Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

успырхнуць, ; зак.

Пырхнуўшы, узляцець.

|| незак. успырхваць, .

успыхнуць, ; зак.

  1. Раптоўна разгарэцца, загарэцца.

    • Успыхнула запалка.
    • Успыхнуў пажар.
  2. перан. Раптоўна пачацца, узнікнуць (пра пачуцці, грамадскія ўзрушэнні і пад.).

    • Успыхнуў бой.
    • Успыхнула сварка.
  3. перан. Пачырванець (ад хвалявання, збянтэжанасці і пад.).

|| незак. успыхваць, .

|| наз. успышка, .

  • У. бензіну.
  • У. тыфу.

уссадзіць, ; зак.

  1. Падняўшы, пасадзіць, паставіць на што-н.

    • У. дзіця на воз.
  2. Шчыльна насадзіць, надзець што-н.

    • У. вілкі на вілачнік.

|| незак. уссаджаваць, .

уссесці, ; зак. (разм.).

  1. Наваліцца ўсім сваім цяжарам.

    • Двое ўсселі на аднаго.
  2. Сесці куды-н. у вялікай колькасці.

    • Мурашкі ўсселі на ногі.
  3. перан. З лютасцю напасці.

    • Глядзі, уссядуць сабакі — не абаронішся.
  4. Неўзлюбіўшы каго-н. ці раззлаваўшыся на каго-н., пачаць папракаць, чапляцца.

    • Усселі на чалавека і не даюць яму жыцця.

уссунуць, ; зак.

  1. Сунучы, падняць наверх.

    • У. бэльку на зруб.
  2. Абуць, надзець (звычайна наспех, часова; разм.).

    • У. боты набасанож.

|| незак. усоўваць, .

уставіць, ; зак.

  1. Паставіць, змясціць у сярэдзіну чаго-н.

    • У. шыбу ў раму.
    • У. зубы (штучныя).
    • У. слова ў размову (перан.).
  2. Заняць, укрыць паверхню.

    • У. стол ядой.
  3. перан. Нерухома ўтаропіць на каго-, што-н. (вочы, позірк).

    • У. позірк у прастору.

|| незак. устаўляць, .

|| наз. устаўка, і устаўлянне, .

усталявацца, ; зак.

  1. Надзейна ўстанавіцца, умацавацца, зрабіцца ўстойлівым, наступіць.

    • Улада ўсталявалася.
    • Зіма ўсталявалася.
    • Усталявалася цішыня.
  2. Асесці, уладкавацца дзе-н.

    • Ён усталяваўся на новым месцы.
  3. Наладзіцца, замацавацца, стаць звычаем, традыцыяй.

    • Паміж імі ўсталяваліся добрыя адносіны.
    • У нас ужо ўсталявалася такая традыцыя.

|| незак. усталёўвацца, .

|| наз. усталяванне, .

усталяваць, ; зак.

  1. Паставіўшы, змясціўшы куды-н., устанавіць належным чынам.

    • У. станок.
  2. Зрабіць устойлівым, надзейным; прывесці ў пэўны парадак.

    • У. уладу.
    • У. жыццё.

|| незак. усталёўваць, .

|| наз. усталёўванне, .

|| наз. усталяванне, .

устанавіцца, ; зак.

Умацавацца, наладзіцца.

  • У горадзе ўстанавіўся парадак.
  • Устанавілася пагода.

|| незак. устанаўлівацца, і устанаўляцца, .

|| наз. устанаўленне, .

устанавіць, ; зак.

  1. Паставіць належным чынам.

    • У. генератар.
    • У. прыцэл.
  2. Вызначыць, назначыць, зацвердзіць, увесці ў дзеянне.

    • У. дзяжурства.
    • У. дні адпачынку.
    • У. нормы выпрацоўкі.
  3. Наладзіць, ажыццявіць.

    • У. сувязь з кім-н.
  4. Выявіць, вызначыць; давесці, адкрыць.

    • У., што чалавек не вінаваты.
    • У. ісціну.

|| незак. устанаўліваць, і устанаўляць, .

|| наз. устаноўка, і устанаўленне, .