Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

упрэгчы1, ; зак.

Тое, што і запрэгчы.

  • У. каня ў калёсы.

|| незак. упрагаць, .

|| звар. упрэгчыся, .

  • У. ў работу (перан. уключыцца ў доўгую, цяжкую работу; разм.).

|| незак. упрагацца, .

упрэгчы2, ; зак.

Тое, што і упражыць.

  • У. боб.

упрэлы, і увапрэлы, .

  1. Які добра ўварыўся, згатаваўся на жары, невялікім агні.

    • Упрэлая каша.
  2. Упацелы, упараны (разм.).

    • У. конь.

упустую, прысл.

Дарэмна, безвынікова.

  • Схадзілі ў.

упусціць, ; зак.

  1. Даць увайсці каму-, чаму-н. куды-н.

    • У. пасажыраў у вагон.
    • У. холад у хату.
    • У. каплі ў нос (уліць).
  2. Выпадкова не ўтрымаць.

    • У. канец вяроўкі.
  3. Мімаволі даць магчымасць каму-н. уцячы, схавацца і пад.

    • У. зайца.
  4. перан. Прапусціць, не выкарыстаць што-н. своечасова.

    • Ён свайго не ўпусціць.
    • У. магчымасць.
    • У. выпадак.
  5. Уставіць у выразанае, паглыбленае месца.

    • У. замок у дзверы.

|| незак. упускаць, .

|| наз. упуск, і упусканне, .

|| прым. упускны, .

  • У клапан.

упхаць, ; зак. (разм.).

  1. Пхаючы, усунуць куды-н. усё, многае.

    • У салому ў мяшок.
  2. З’есці многа чаго-н. (груб.).

    • Місу бульбы ўпхаў.

|| незак. упіхаць, і упіхваць, .

упхнуцца, ; зак. (разм.).

З намаганнем прабрацца куды-н., уціснуцца.

  • У. ў перапоўнены аўтобус.

|| незак. упіхацца, і упіхвацца, .

упхнуць, ; зак. (разм.).

  1. Уштурхнуць, усунуць.

    • У. пальчаткі ў кішэню.
    • Яго сілай упхнулі ў кабінет.
  2. перан. Прымусіць узяць, прыняць што-н.

    • У. няякасны тавар каму-н.
  3. перан., каго: Паставіць на якую-н. работу, пасаду і пад. супраць волі або ўладкаваць куды-н. па пратэкцыі.

    • У. на завод.
    • У. сына на завочнае аддзяленне інстытута.

|| незак. упіхаць, і упіхваць, .

упынак, , м.

  1. без упынку (разм.) — не перастаючы, не абмяжоўваючы сябе.

    • Балбатаць без упынку.
  2. не знаходзіць або не мець упынку (разм.) — не магчы супакоіцца, не быць у стане ўтрымацца ад чаго-н.

    • Ён цэлы дзень не знаходзіў сабе ўпынку.
    • Яна ў рабоце не мае ўпынку;
  3. няма ўпынку каму-чаму або на каго-што (разм.) — нельга стрымаць, спыніць.

    • Раздурэліся дзеці, што і ўпынку ім або на іх няма.
    • Дажджу або на дождж сёння і ўпынку няма — лье і лье.

упырснуць, ; зак.

Увесці пад скуру (шпрыцам).

  • У. камфару.

|| незак. упырскваць, .

|| наз. упырскванне, .