Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

прыкарэ́лы, -ая, -ае.

Які прыкарэў, прысох.

Прыкарэлыя бінты.

прыкарэ́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -э́е; зак.

Закарэўшы, прысохнуць.

Павязка прыкарэла да раны.

прыкаці́ць, -ачу́, -о́ціш, -о́ціць; -о́чаны; зак.

1. што. Коцячы, даставіць.

П. бервяно.

2. Тое, што і прыехаць (звычайна хутка ці нечакана; разм.).

Прыкаціў дарагі госць.

|| незак. прыко́чваць, -аю, -аеш, -ае (да 1 знач.).

прыкі́нуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -нься; зак. (разм.).

1. кім-чым. Тое, што і прытварыцца.

П. хворым.

Прыкінуўся, што нічога неразумее.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Раптоўна наступіць, прыстаць (пра хваробу).

Вогнік прыкінуўся.

|| незак. прыкіда́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца і прыкі́двацца, -аюся, -аешся, -аецца.

прыкі́нуць, -ну, -неш, -не; -кінь; -нуты; зак.

1. Прыблізна злічыць, вызначыць што-н. (разм.).

П. на калькулятары.

2. што і чаго. Дабавіць.

Прыкінь сто рублёў.

|| незак. прыкіда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і прыкі́дваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. прыкі́дка, -і, ДМ -дцы, ж. і прыкі́дванне, -я, н.

прыкіпе́ць, -плю́, -пі́ш, -пі́ць; -пі́м, -піце́, -пя́ць; -пі́; зак. (разм.).

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прыстаць да вельмі нагрэтага дна і сценак пасудзіны.

Варэнне прыкіпела да чыгуна.

2. перан., да каго-чаго. Ужыв. пераважна са словамі «душа», «сэрца» і пад. Захапіўшыся, вельмі прывязацца да чаго-н.

Душой п. да мора. П. сэрцам да работы.

|| незак. прыкіпа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

пры́клад, -у, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.

1. Канкрэтная з’ява, факт, якія прыводзяцца для тлумачэння, доказу чаго-н.

Ілюстраваць выступленне прыкладамі.

Гістарычныя прыклады.

2. Дзеянне, якое служыць узорам для пераймання, а таксама ўвогуле выдатны ўзор чаго-н.

Па прыкладзе дарослых (так, як робяць дарослыя). Паказаць п. чаго-н. П. геройства.

3. Матэматычнае практыкаванне, якое патрабуе некаторых дзеянняў над лікамі.

Алгебраічныя прыклады.

Рашыць прыклады.

прыкла́д¹, -а, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.

Расшыраны канец ружэйнай ложы, які служыць для ўпору ў плячо пры стральбе.

Ударыць прыкладам.

|| прым. прыкла́дны, -ая, -ае.

прыкла́д², -у, М -дзе, м.

Дапаможны матэрыял для швейных вырабаў, абутку.

Кравецкі п. (падкладка, гузікі і пад.).

|| прым. прыкладны́, -а́я, -о́е і прыкла́дачны, -ая, -ае.

пры́кладны, -ая, -ае.

1. Выдатны, узорны, які служыць прыкладам.

Прыкладная гаспадыня.

2. Тое, што і прыблізны.

П. падлік чаго-н. Паехалі прыкладна (прысл.) у сем гадзін.

|| наз. пры́кладнасць, -і, ж.