Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

зая́хкаць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ае; зак. (разм.).

Забрахаць пры пагоні за зайцам.

Ганчак заяхкаў.

за́яц, за́йца, мн. зайцы́, -о́ў, м.

1. Невялікі звярок з атрада грызуноў, а таксама футра з яго.

Палахлівы як з.

За двума зайцамі пагонішся — ні аднаго не зловіш (прыказка).

2. Безбілетны пасажыр або глядач, што пранік куды-н. без білета (разм.).

Ехаць зайцамзнач. прысл.).

|| памянш.ласк. за́йка, -і, мн. -і, -аў, м. (да 1 знач.; ужыв. таксама як ласк. зварот да каго-н.) і за́йчык, -а, мн. -і, -аў, м. (да 1 знач.; ужыв. таксама як ласк. зварот да каго-н.).

|| прым. зае́чы, -ая, -ае (да 1 знач.).

Заечая натура (перан.: палахлівая).

Заечая губа — прыроджанае ненармальнае раздваенне верхняй губы ў чалавека.

збаві́цель, -я, мн. -і, -яў, м.

Той, хто збаўляе каго-н. ад каго-, чаго-н.; выратавальнік.

|| ж. збаві́целька, -і, ДМ -льцы, мн. -і, -лек.

|| прым. збаві́цельскі, -ая, -ае.

зба́віцца, зба́ўлюся, зба́вішся, зба́віцца; зак., ад каго-чаго.

Выратавацца, пазбегнуць; сумець вызваліцца ад каго-, чаго-н.

З. ад смерці.

З. ад лішніх клопатаў.

|| незак. збаўля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.

зба́віць¹, зба́ўлю, зба́віш, зба́віць; зба́ўлены; зак., што і чаго.

1. Адняць частку чаго-н. з мэтай змяншэння (цаны, колькасці і пад.); некалькі зменшыць, убавіць.

З. дзесяць рублёў з агульнай сумы.

З. крок (пайсці цішэй).

2. Пахудзець.

З. у вазе.

3. Зменшыць сілу чаго-н.

З. тон.

З. газ.

|| незак. збаўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. збаўле́нне, -я, н. і зба́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж. (разм.).

зба́віць², зба́ўлю, зба́віш, зба́віць; зба́ўлены; зак., каго (што) ад каго-чаго.

Выратаваць, даць пазбегнуць чаго-н.

З. ад смерці.

З. душу ад пакут.

|| незак. збаўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

збаёдаць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак. (разм.).

1. што. Марна патраціць.

З. усе грошы.

2. каго-што. Загубіць, знішчыць.

З. чалавека.

збажына́, -ы́, ж., зб.

Агульная назва хлебных злакаў, а таксама зерне хлебных злакаў.

Хваляй разбягаецца калгасная з.

Мяшкі са збажыной.

зба́лаваць гл. балаваць.

збалансава́ць, -су́ю, -су́еш, -су́е; -су́й; -сава́ны; зак., што.

1. гл. балансаваць.

2. Ураўнаважыць (у 2 знач.), узгадніць, суразмерыць.

З. магчымасці.

|| наз. збалансава́насць, -і, ж.