Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

трапа́льня, -і, мн. -і, -лень і -льняў, ж.

Памяшканне для трапання валакна.

трапа́льшчык, -а, мн. -і, -аў, м.

Рабочы, які займаецца трапаннем валакна.

|| ж. трапа́льшчыца, -ы, мн. -ы, -чыц.

трапа́ны, -ая, -ае.

Ачышчаны ад кастрыцы (пра валакно).

Т. лён.

трапа́р, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.

Малітоўнае песнапенне ў гонар якога-н. свята ці святога.

трапасфе́ра, -ы, ж. (спец.).

Ніжні слой зямной атмасферы.

|| прым. трапасфе́рны, -ая, -ае.

трапа́цца, траплю́ся, трэ́плешся, трэ́плецца; трапі́ся; незак.

1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Развявацца, гайдацца ад ветру.

Валасы трэплюцца на ветры.

2. Гаварыць лухту, бязглуздзіцу або гаварыць несупынна (разм.).

|| зак. патрапа́цца, -раплю́ся, -рэ́плешся, -рэ́плецца; -рапі́ся (да 2 знач.).

трапа́ць, траплю́, трэ́плеш, трэ́пле; трапі́; трапа́ны; незак.

1. што. Ачышчаць валакно, выбіваючы кастрыцу спецыяльнай прыладай.

Т. лён.

2. каго. Ласкава пагладжваць, пастукваць рукой, пальцамі.

Т. па плячах.

3. што. Тузаць, гайдаць (пра вецер).

Вецер трапаў хустачку на галаве.

4. каго-што. Біць, калаціць, уцягваць у баявыя сутычкі.

Т. варожыя войскі.

5. Ісці вялікую адлегласць (разм.).

Трапаў пяць кіламетраў пехатой.

Трапаць нервы (разм., неадабр.) — хвалявацца; моцна нерваваць каго-н.

|| зак. патрапа́ць, -раплю́, -рэ́плеш, -рэ́пле; -рапі́; -рапа́ны (да 1, 2 і 4 знач.) і растрапа́ць, -раплю́, -рэ́плеш, -рэ́пле; -рапі́; -рапа́ны (да 3 знач.).

|| наз. трапа́нне, -я, н. (да 1 знач.).

тра́пеза, -ы, ж.

Агульны стол для яды ў манастыры, а таксама прыём яды за такім сталом і сама яда.

|| прым. тра́пезны, -ая, -ае.

Т. стол.

Манастырская трапезная (наз.).

трапе́цыя, -і, мн. -і, -цый, ж.

1. Чатырохвугольнік, у якога толькі адна пара супрацьлеглых старон паралельная.

2. Гімнастычная прылада, якая складаецца з перакладзіны, падвешанай на двух тросах.

тра́піцца, -плюся, -пішся, -піцца; зак.

1. Выпадкова сустрэцца, надарыцца.

У лесе трапілася лісіца.

2. Дастацца.

Мне трапілася цікавая кніга.

3. безас., з інф. Выпасці на чыю-н. долю, прыйсціся.

Трапілася бачыць жывога Янку Купалу.

Трапілася чарвяку на вяку (разм., жарт.) — пра вельмі рэдкую ўдачу, шчаслівы выпадак.