Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

павадо́к, ‑дка, м.

1. Памянш. да повад; кароткі повад. Весці каня на павадку.

2. Рэмень або ланцужок, на якім водзяць сабак. Чырвонаармеец узяў сабаку на павадок і паказаў след .. чалавека. Колас. Пані Курпёва трымала на павадку маленькага сабачку і часта перабівала маю работу недарэчнымі пытаннямі, парадамі. Карпюк.

3. Кароткая жылка з кручком, якая прывязваецца да канца рабочай часткі лескі або снасці. Доўгі павадок. Кароткі павадок.

•••

Ісці на павадку гл. ісці.

павады́р, ‑а, м.

1. Той, хто водзіць каго‑н. Павадыр мядзведзя. □ Па дарозе ў вёску Ціхі Бор ішоў сляпы жабрак Мітрафан, трымаючыся рукою за плячо свайго хлопца-павадыра. Чарот. Сляпы сляпому не павадыр. Прыказка. // Той, хто паказвае дарогу; праваднік. Павадыр каравана. □ Ісці было нядоўга, але такімі сцежкамі, што без павадыра загубіўся б тут на першай вярсце. Якімовіч.

2. Разм. Важак, кіраўнік якой‑н. групы. Павадыр атрада. □ Толькі адзін павадыр табара аднавокі Ілка сядзіць .. з малымі пры самым агні. Лупсякоў.

павады́рка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.

Жан. да павадыр.

паважа́ны, ‑ая, ‑ае.

Які выклікае пачуццё павагі, да якога адчуваюць павагу. Паважаны чалавек. □ Студэнты сумеліся і не ведалі, што адказаць паважанаму прафесару. Дуброўскі. // Ужываецца ў якасці эпітэта ў ветлівым звароце. Паважаныя таварышы! Паважаныя госці! // у знач. наз. паважа́ны, ‑ага, м.; паважа́ная, ‑ай, ж. Ужываецца як зваротак з выражэннем фамільярнасці, пагарды, іроніі. Вось што я вам скажу, паважаны.

паважа́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго-што.

1. Адчуваць павагу, адносіцца з павагай да каго‑, чаго‑н. Паважаць старэйшых. □ І вучні, і мы, настаўнікі, любілі і паважалі Аляксея Іванавіча за яго любоў да сваёй працы. Скрыпка. Маці.. кіравалася інтарэсамі меншага сына, якога яна дужа любіла і паважала. Колас.

2. Любіць, цаніць што‑н. Маці з бацькам звычайна казалі, што яны не надта паважаюць .. [бліны з мачанкай], і сваю долю таксама аддавалі дзецям. Якімовіч. Таня сказала, што яна паважае эстрадную музыку. Грамовіч. Свае ўласцівасці ўсе людзі маюць. Адны — рыбалку паважаюць. З бляшнёй ля пелькі могуць векаваць. Корбан.

паважда́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.

Разм. Важдацца некаторы час. Паваждацца з дзецьмі. □ Стары паваждаўся з хвіліну і выцягнуў на бераг цёмна-залацістую рыбіну. Ляўданскі.

пава́жлівасць, ‑і, ж.

Уласцівасць паважлівага.

пава́жлівы, ‑ая, ‑ае.

Які адносіцца з павагай да каго‑, чаго‑н. Як жа не дапамагчы, не адказаць, калі яны [Антон, Хведар] хлопцы маладыя, паважлівыя, за настаўніка мяне лічаць. Кавалёў. [Палашка:] — Сапраўды [Камар] хлопец хвацкі і паважлівы, ведае, як да чалавека ставіцца. Лынькоў.

пава́жнасць, ‑і, ж.

Уласцівасць паважнага; важнасць, няспешнасць. Было спакойна і лагодна, Як бы сама прырода тая Паважнасць свята адчувае. Колас. Ветліва, аднак не трацячы афіцыйнасці і пасольскай паважнасць,.. [паслы] развіталіся і выйшлі. Машара.

паважне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.

Разм. Стаць, зрабіцца важным, важнейшым. — Чакаў .. [дырэктара] і думаў: «Мабыць, здорава змяніўся чалавек за часы гэткага ўзлёту, пасаліднеў, паважнеў...» Карамазаў. Асіннік узняўся вышэй за дом, а бярозкі паважнелі і стаялі нібы да некага прыслухоўваючыся. Кавалёў.