Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

паднябе́нны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да паднябення. Паднябенная косць.

2. У мовазнаўстве — такі, пры вымаўленні якога язык датыкаецца да паднябення (пра гукі мовы). Паднябенныя зычныя.

паднябе́сны, ‑ая, ‑ае.

1. Які распасціраецца да самага неба. У думках і ў душы [Сцяпана] Мая займала першае месца. Найлепшы замак на паднябесным краявідзе начных гор ён аддаў ёй. Дуброўскі.

2. Які знаходзіцца або адбываецца ў паднябессі. Паднябесны палёт.

паднябе́ссе, ‑я, н.

Нябесная высь. Угары ў паднябессі, асветленыя месяцам, непрыкметна праплывалі кавалкі хмар. Галавач. Водарам антонавак прапах Дол сівы ажно да паднябесся. І. Калеснік.

падняво́ліць, ‑волю, ‑воліш, ‑воліць; зак., каго-што.

Зрабіць паднявольным. Наша зямля ўкрыта курганамі і магіламі тых, хто калі-небудзь імкнуўся заўладаць ёю і падняволіць сабе наш народ. Купала.

падняво́лле, ‑я, н.

Няволя. А на зямлі быў час суровы — У падняволлі жыў народ. Машара. Мікалай Міхайлавіч быў ураджэнцам Заходняй Беларусі, першыя гады яго маленства прайшлі пры панскім падняволлі. Хадкевіч.

падняво́льнасць, ‑і, ж.

Стан паднявольнага. У купалаўскага героя радаснае адчуванне працы амаль заўсёды атручана ўсведамленнем паднявольнасці яе. Івашын.

падняво́льны, ‑ая, ‑ае.

1. Залежны, падначалены; прыгнечаны. [Маці] вяла.. [Яна] за руку ў царкву і там вучыла кланяцца багам, вучыла быць паднявольным. Пестрак. Там продкі паднявольнай талакой На берагах адбудавалі горад. Хведаровіч.

2. Які адбываецца не па сваёй волі, прымусовы. Дакастрычніцкая творчасць Янкі Купалы — гэта бадай поўны звод паэтычных звестак аб паднявольным жыцці беларускага селяніна. Лужанін. Бярэзінская водная сістэма была створана паднявольнай працай беларускіх прыгонных сялян у 1798–1805 гадах. В. Вольскі.

паднядзе́ліцца, ‑дзе́люся, ‑дзе́лішся, ‑дзе́ліцца; зак.

Абл. Надаць сабе святочны выгляд, прыбрацца. [Маці:] — Паднядзелься трохі ды ідзі ў клуб... Гэта ж такі сёння харошы вечар... Сачанка.

паднясе́нне, ‑я, н.

Дзеянне паводле дзеясл. паднесці (у 3, 4 знач.).

падня́ты, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад падняць.

•••

З паднятым забралам гл. забрала.