Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні
абвгдеёжзійклмнопрстуфхцчшэюя
авклнопрухыэ
бгдклмнпрстфцчшя

тып, ✂, м.

  1. Мадэль, узор, форма з прыкметамі, якім адпавядае пэўная група прадметаў, з’яў.

    • Трактар новага тыпу.
    • Т. гаспадаркі.

  2. Вышэйшы падраздзел у сістэматызацыі раслін і жывёл, які аб’ядноўвае роднасныя класы (спецыяльны тэрмін).

    • Т. членістаногіх.

  3. Характэрны фізічны склад, знешні выгляд чалавека, звязаны з яго этнічнай прыналежнасцю.

    • Славянскі т. твару.

  4. Катэгорыя людзей, аб’яднаных супольнасцю якіх-н. характэрных унутраных або знешніх рыс.

    • Т. літаратурнага героя.

  5. Асобны чалавек, індывідуум, які вылучаецца сярод іншых характэрнымі рысамі (звычайна адмоўнымі).

    • Гэты т. (асуджэнне) выдаваў сябе за журналіста.

тыпавы, ✂.

  1. Які з’яўляецца тыпам, узорам, мадэллю для чаго-н.

    • Школа пабудавана па тыпавому праекту.

  2. Які адпавядае пэўнаму тыпу, узору, мадэлі; стандартны.

    • Трохпавярховы т. будынак.

тыпагравюра, ✂, ж.

Гравюра, узноўленая друкарскім спосабам.

тыпаж, ✂, м.

  1. Сукупнасць тыпаў, узораў, мадэлей якіх-н. дэталей, вырабаў.

    • Т. самалёта.

  2. Сукупнасць прыкмет, характэрных для якога-н. грамадскага разраду, тыпу людзей.

    • Нацыянальны т.

  3. Акцёр з яркай характэрнай знешнасцю, які падыходзіць па сваіх знешніх даных для пэўнай ролі.

    • Т. узяты з жыцця.

|| прым. тыпажны, ✂.

тыпалогія, ✂, ж. (спец.).

Класіфікацыя, якая ўяўляе сабой суадносіны паміж рознымі тыпамі прадметаў, з’яў унутры іх сістэмы ў цэлым.

  • Т. моў.

|| прым. тыпалагічны, ✂.

тыпізаваць, ✂; зак. і незак.

  1. Спецыялізаваць, размеркаваць (-мяркоўваць), класіфікаваць па тыпах (у 1 знач.).

    • Т. будаўнічыя работы.

  2. Увасобіць (-сабляць) у тыпічных формах.

    • Т. факты.

|| наз. тыпізацыя, ✂.

тыпічны, ✂.

Тое, што і тыповы.

|| наз. тыпічнасць, ✂.

тыповы, ✂.

  1. Якому ўласцівы асаблівасці, характэрныя для пэўнага тыпу прадметаў, з’яў, людзей і пад.

    • Тыповыя прыкметы дыфтэрыі.

  2. Які часта сустракаецца, звычайны, характэрны для каго-, чаго-н.

    • Тыповая з’ява.

  3. Які аб’ядноўвае індывідуальныя, своеасаблівыя рысы з прыкметамі і ўласцівасцямі, характэрнымі для шэрага з’яў і асоб.

    • Т. беларускі характар.
    • Тыповыя вобразы баек.

|| наз. тыповасць, ✂.

тыпограф, ✂, м.

Невялікі жук-караед цёмна-бурага колеру, які наносіць шкоду хвойным дрэвам.