Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні
абвгдеёжзійклмнопрстуфхцчшэюя
бвгдежзйклмнпрстфхцчшюя

усесаюзны, ✂.

Які распаўсюджваўся на ўвесь былы Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік, агульны для ўсяго Саюза.

  • У. з’езд прафсаюзаў.
  • Усесаюзная кніжная палата.
  • У. рэкорд.

усесціся, ✂; зак.

  1. Сесці зручна ці надоўга.

    • У. на канапе.
    • У. і сядзець.

  2. за што і з інф. Сеўшы, прыняцца за якую-н. справу.

    • У. за шыццё.
    • У. чытаць.

|| незак. усаджвацца, ✂ і усядацца, ✂.

усеўладдзе, ✂, н.

Неабмежаваная ўлада.

  • Барацьба супраць усеўладдзя манаполій.

усечаны, ✂.

У матэматыцы: такі, у якога верхняя частка адсечана плоскасцю.

  • У. конус.

усеяцца, ✂; зак.

  1. Пакрыцца мноствам чаго-н.

    • Усеялася неба зорамі.
    • Луг усеяўся кветкамі.

  2. Кончыць сяўбу, адсеяцца (разм.).

    • Брыгада ўсеялася.

|| незак. усейвацца, ✂.

усеяць, ✂; зак.

  1. Засеяць пасевамі (вялікую плошчу).

    • У. увесь участак.

  2. Пакрыць мноствам каго-, чаго-н.

    • Зоркі ўсеялі неба.
    • Рыбакі ўсеялі ўсё возера (перан.).

|| незак. усейваць, ✂.

усё​1, прысл.

  1. Увесь час, заўсёды, пастаянна.

    • Ён у. заняты.

  2. Да гэтага часу.

    • Ён у. яшчэ вучыцца.

  3. Толькі, выключна.

    • Справа расстроілася, і ў. з-за вас.

  4. У спалучэнні са словамі, якія абазначаюць змену прыметы ці нарастанне яе.

    • Вецер у. мацнее.
    • У. больш і больш змяркалася.

  5. У спалучэнні з вышэйшай ступенню і злучнікам «чым» служыць для ўзмацнення процістаўлення.

    • Занятак не вельмі што, але ў. лепш, чым сядзець склаўшы рукі.

  6. Аднак, тым не менш. Як ён ні стараецца, а ў. не атрымліваецца.

◊

  • Усё ж, усё ж такі — тым не менш.

    • Ён усё ж або ўсё ж такі не паехаў.

усё...

Першая частка складаных слоў, якая адпавядае па значэнню займенніку усё і паказвае, што дзеянне і ўласцівасць, выражаныя другой часткай слова, пашыраюцца на ўсё, напр. усёабдымны, усёахопны, усёбачны, усёвед, усёдаравальны, усёзнішчальны, усёмагутны, усёпажыральны, усёпераможны, усёсакрушальны.

усёабдымны, ✂, ж. (кніжн.).

Які ахоплівае, спасцігае ўсё.

  • У. розум.

|| наз. усёабдымнасць, ✂.

усёдараванне, ✂, н. (кніжн.).

Поўнае дараванне ўсяго, усіх крыўд, зла.