Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні
абвгдеёжзійклмнопрстуфхцчшэюя
авеёіклмнопрстуфхцчшыэюя
аворуыэ

стаяцца, ✂; безас.; незак.

Пра нежаданне або немагчымасць стаяць на месцы.

  • Запрэжанаму каню не стаіцца.

стаяць, ✂; незак.

  1. Знаходзіцца ў вертыкальным становішчы, не рухаючыся.

    • С. пад страхой.
    • С. бокам.
    • С. на цвёрдай глебе (таксама перан. мець трывалую аснову для сваіх планаў, спраў і пад.).
    • Кветкі с. у вазе.
    • С. на сваім.

  2. Быць пастаўленым, знаходзіцца дзе-н.

    • Хата стаіць наводшыбе.
    • Школа стаяла на ўзгорку.
    • Талеркі стаяць на стале.

  3. Быць, знаходзіцца, займаючы якое-н. становішча, выконваючы якую-н. работу, абавязкі.

    • С. на чале завода.
    • С. на варце інтарэсаў народа.

  4. Не працаваць, не дзейнічаць (пра завод, фабрыку або механізмы і пад.).

    • Фабрыка стаяла цэлы квартал.
    • Гадзіннік стаяў.

  5. Быць, знаходзіцца, мець месца.

    • Вечарамі стаіць цішыня.
    • Стаяла глыбокая ноч.
    • Зіма стаяла марозная.
    • У дзённіку стаіць пяцёрка.
    • На пасылцы стаяла ўчарашняя дата.

  6. Мець патрэбу ў разглядзе, вырашэнні, пераадоленні.

    • Перад дэпутатамі стаяць пачэсныя задачы.
    • Стаіць пытанне аб укараненні новага абсталявання.

  7. Мець часовае месцазнаходжанне, размяшчацца дзе-н.

    • У вёсцы стаяў гарнізон.
    • Студэнты стаялі на кватэрах.

  8. Мужна і стойка трымацца ў баі, вытрымліваць націск.

    • Горад мужна стаяў да апошняга.

  9. перан., за каго-што. Дзейнічаць у чыіх-н. інтарэсах, змагацца на чыім-н. баку, абараняць каго-, што-н.

    • С. за мірнае вырашэнне праблем.
    • С. гарой за сяброў.

  10. Пастаянна быць у памяці, перад вачамі (пра думкі, уяўленні і пад.).

    • Вобраз цёткі стаіць у галаве.

  11. Не псавацца, захоўвацца.

    • Варэнне будзе с. доўга.

  12. Трымацца на якім-н. узроўні; займаць якое-н. становішча.

    • Вада стаіць на адным узроўні.
    • Стрэлкі гадзінніка стаялі на сямі.

  13. стой (стойце), ужыв. таксама: 1) у знач. пачакай(це), не спяшайся (спяшайцеся); 2) як выражэнне нязгоды, здзіўлення, прыпамінання чаго-н.

    • Стойце, трэба лепш абмеркаваць!

◊

  • Як стой (як стаіць) (разм.) — 1) вельмі хутка; адразу; 2) без нічога, без рэчаў.

|| зак. пастаяць, ✂.

|| наз. стаянне, ✂.

стаячы, ✂.

  1. Вертыкальны.

    • С. каўнер.

  2. Не праточны, які не цячэ.

    • Стаячая азярына.