Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

цвісці́, цвіту́, цвіце́ш, цвіце́; цвіцём, цвіцяце́, цвіту́ць; цвіў, цвіла́, -ло́; цвіці́; незак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пакрывацца кветкамі, раскрывацца, распускацца (пра кветкі).

Цвітуць вішні.

Цвітуць астры.

2. перан. Знаходзіцца ў стане фізічнага росквіту, быць здаровым, прыгожым.

Дзяўчына цвіце.

3. перан. Паспяхова развівацца, квітнець.

Цвіці, краіна наша!

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пакрывацца цвіллю.

Стаячая вада цвіце.

Хлеб цвіце.

|| наз. цвіце́нне, -я, н. (да 1 і 4 знач.).

цвы́ркаць, -аю, -аеш, -ае; незак.

1. Утвараць рэзкія адрывістыя гукі (пра некаторых птушак і насякомых).

2. Ліцца струменьчыкамі.

Пад нагамі хлюпала і цвыркала тонкімі струменьчыкамі вада.

|| аднакр. цвы́ркнуць, -ну, -неш, -не; -ні.

|| наз. цвы́рканне, -я, н.

цвырку́н, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.

Насякомае атрада прастакрылых, якое трэннем крыл утварае строкат.

У сенцах аж заходзіўся ц.

|| прым. цвыркуно́вы, -ая, -ае.

цвэ́гаць, -аю, -аеш, -ае; незак. (разм.).

Ледзь жыць, ліпець (пра стан здароўя).

Жонка памерла, і ён ледзь цвэгае.

цвялі́цца, цвялю́ся, цве́лішся, цве́ліцца; незак. (разм.).

Дражніцца, жартаваць.

цвялі́ць, цвялю́, цве́ліш, цве́ліць; незак., каго-што.

1. Дражніць, раздражняць.

Ц. сабаку.

2. перан. Верадзіць, трывожыць.

Ц. успаміны.

Ц. душу.

|| зак. уцвялі́ць, -вялю́, -ве́ліш, -ве́ліць; -ве́лены (да 1 знач.).

цвярдзе́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е; незак.

1. Станавіцца цвёрдым, цвярдзейшым.

Ад холаду зямля пачала ц.

2. перан. Станавіцца непахісным, мужным, вынослівым.

З гадамі хлопец цвярдзеў і мужнеў.

|| зак. сцвярдзе́ць, -дзе́е (да 1 знач.) і зацвярдзе́ць, -дзе́е; наз. зацвярдзе́нне, -я, н.

|| наз. цвярдзе́нне, -я, н.

цвярды́ня, -і, мн. -і, -ды́нь, ж.

1. Крэпасць, умацаванае месца.

Брэсцкая ц.

2. перан., чаго або якая. Цвёрдая апора.

Ц. міру.

цвяро́засць, -і, ж.

1. гл. цвярозы.

2. Устрыманне ад ужывання спіртных напіткаў.

цвяро́зы, -ая, -ае.

1. Які не ўжываў спіртнога; не п’яны.

Ц. чалавек.

2. перан. Разважлівы, сур’ёзны, без фантазёрства.

Цвярозыя разважанні.

|| наз. цвяро́засць, -і, ж. (у 2 знач.).