Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

цяжкагру́зны, -ая, -ае.

Прызначаны для перавозкі цяжкіх грузаў.

Цяжкагрузнае судна.

цяжкадасту́пны, -ая, -ае.

1. Да якога цяжка даступіцца; непраходны.

Цяжкадаступныя балоты.

2. Цяжкі для разумення, вывучэння.

Ц. стыль.

|| наз. цяжкадасту́пнасць, -і, ж.

цяжкаду́м, -а, мн. -ы, -аў, м.

Тое, што і тугадум.

цяжкапара́нены, -ая, -ае.

Тое, што і цяжкаранены.

цяжкапрахо́дны, -ая, -ае.

Такі, па якім або праз які цяжка прайсці.

Цяжкапраходнае балота.

|| наз. цяжкапрахо́днасць, -і, ж.

цяжкара́нены, -ая, -ае.

Які атрымаў сур’ёзную, цяжкую рану, раненне.

Цяжкараненыя салдаты.

Перавозка цяжкараненых (наз.).

цяжкараствара́льны, -ая, -ае.

Які дрэнна, марудна раствараецца.

Цяжкарастваральныя солі.

|| наз. цяжкараствара́льнасць, -і, ж.

ця́жкасць, -і, ж.

1. гл. цяжкі.

2. звычайна мн. -і, -ей. Цяжкія прадметы.

Перавозка цяжкасцей.

3. Непрыемнае адчуванне; змрочны настрой, стан.

ця́жкі, -ая, -ае і цяжкі́, -а́я, -о́е.

1. Які мае вялікую вагу або з грузам вялікай вагі.

Чамадан быў вялікі і ц.

Конь ледзь цягнуў ц. воз.

2. Пазбаўлены лёгкасці, хуткасці (пра паходку, рух і пад.).

Нехта набліжаўся цяжкімі крокамі.

3. Які робіць уражанне вялікай вагі; густы, непразрысты.

Цяжкія хмары.

4. Масіўны, грувасткі, вялікі.

Вуліца была забудавана цяжкімі гмахамі.

5. Які нялёгка зразумець; складаны, няясны (пра стыль, мову і пад.).

Аповесць напісана цяжкім стылем.

Ц. пераклад.

6. Моцны.

Ц. ўдар.

7. Які патрабуе высілкаў, нялёгкі для выканання; турботны, складаны.

Ц. абавязак.

Цяжкае жыццё.

Цяжкія часы.

8. Моцны, балючы, глыбокі.

Цяжкая крыўда.

Цяжкая страта.

9. Які доўга і дрэнна ператраўліваецца (пра ежу).

10. Пра ступень хваробы: моцны, небяспечны.

Цяжкая хвароба.

Ц. стан параненага.

11. Які прыносіць клопат, турботы каму-н.

Ц. характар.

12. Змрочны, невясёлы, сумны.

Ц. настрой.

Цяжкія думкі.

13. Удушлівы, непрыемны (пра паветра, пах і пад.).

Ц. дух.

Цяжкая атлетыка — комплекс фізічных практыкаванняў па падыманні цяжараў.

Цяжкая вада — ізатопная разнавіднасць вады, у якой звычайны вадарод часткова або поўнасцю заменены цяжкім вадародам.

Цяжкая прамысловасць — прамысловасць па вырабе сродкаў вытворчасці.

Цяжкія металы — металы з удзельнай вагой звыш 5 грамаў.

|| наз. ця́жкасць, -і, ж.

цяжэ́ць, -э́ю, -э́еш, -э́е; незак.

1. Станавіцца цяжэйшым, прыбаўляць у вазе.

Мокрае адзенне цяжэе.

2. Адчуваць стомленасць, цяжкасць.

Рукі і ногі цяжэюць.

|| зак. ацяжэ́ць, -э́ю, -э́еш, -э́е і пацяжэ́ць, -э́ю, -э́еш, -э́е (да 1 знач.).