Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

цапі́льна, -а, мн. -ы, -аў, н.

Дзяржанне цэпа ў выглядзе доўгай палкі, да якой прывязваецца біч.

Арэхавае ц.

цапу́-лапу́, прысл. (разм.).

Спехам, абы-як.

Работа зроблена цапу-лапу.

цар, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.

1. Тытул манарха ў некаторых краінах, а таксама асоба, якая мае такі тытул.

2. перан., каго-чаго. Першы, лепшы ў якіх-н. адносінах сярод сабе падобных.

Леў — цар звяроў.

Без цара ў галаве хто (разм.) — пра неразумнага, дурнаватага чалавека.

|| памянш.-зніж. царо́к, -рка́, -ркі́, -рко́ў, м. (да 1 знач.).

|| ж. цары́ца, -ы, мн. -ы, -ры́ц.

|| прым. царо́ў, -о́ва (да 1 знач.) і ца́рскі, -ая, -ае (да 1 знач.).

царава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; незак.

1. Тое, што і царстваваць.

2. перан. Вылучацца сярод падобных да сябе якімі-н. якасцямі; першынстваваць дзе-н., сярод каго-, чаго-н.

|| наз. царава́нне, -я, н. (да 1 знач.).

царадво́рац, -рца, мн. -рцы, -рцаў, м. (уст.).

Саноўнік пры царскім двары; прыдворны.

царазабо́йства, -а, н.

Забойства цара.

царазабо́йца, -ы, ДМ -у, Т -ам, м.; ДМ -ы, Т -ай (-аю), ж., мн. -ы, -аў.

Забойца цара.

царква́, -ы́, мн. цэ́рквы і (з ліч. 2, 3, 4) царквы́, цэ́ркваў, ж.

1. Рэлігійная арганізацыя духавенства і вернікаў, аб’яднаная агульнасцю веравучэння і абрадаў.

Праваслаўная ц.

Каталіцкая ц.

2. Будынак, у якім адбываецца праваслаўнае набажэнства; храм.

Пабудаваць новую царкву.

|| памянш. цэ́ркаўка, -і, ДМ -каўцы, мн. -і, -кавак, ж. (да 2 знач.).

|| прым. царко́ўны, -ая, -ае.

царкоўна... і царкоўна-...

Першая састаўная частка складаных слоў са знач.: які мае адносіны да царквы, напр.: царкоўна-богаслужэбны, царкоўна-кніжны, царкоўнаславянізм.

царкоўнапрыхо́дскі, -ая, -ае.

Які знаходзіцца ў распараджэнні царквы і прыходскага духавенства.

Царкоўнапрыходская школа.