Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

ху́стка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж.

Кавалак тканіны ці вялікага палатна звычайна квадратнай формы, які завязваюць на галаву, шыю ці накідваюць на плечы.

Пуховая х.

Завязаць хустку.

|| памянш. ху́стачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.

|| прым. ху́стачны, -ая, -ае.

Хустачная тканіна.

хусці́на, -ы, мн. -ы, -ці́н, ж. (разм.).

Тое, што і хустка.

|| памянш. хусці́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж.

ху́тар, -а, мн. -ы́ і (з ліч. 2, 3, 4) ху́тары, -о́ў, м.

Адасоблены сялянскі зямельны ўчастак разам з сядзібай уладальніка.

Жыць на хутары.

|| памянш. хутаро́к, -рка́, мн. -ркі́, -рко́ў, м.

|| прым. хутарскі́, -а́я, -о́е.

хутара́нец, -нца, мн. -нцы, -нцаў, м. (разм.).

Тое, што і хутаранін.

хутара́нін, -а, мн.а́не і (з ліч. 2, 3, 4) -ра́ніны, -ра́н, м.

Жыхар або ўладальнік хутара.

|| ж. хутара́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак.

|| прым. хутара́нскі, -ая, -ае.

ху́таць, -аю, -аеш, -ае; незак., каго-што.

Старанна закручваць, загортваць у што-н., добра ўкрываць.

Х. дзіця ў коўдрачку.

|| зак. заху́таць, -аю, -аеш, -ае; -аны.

|| звар. ху́тацца, -таюся, -таешся, -таецца; зак. заху́тацца, -таюся, -таешся, -таецца.

|| наз. ху́танне, -я, н.

хутка...

Першая састаўная частка складаных слоў са знач. хуткі, напр.: хуткабежны, хуткакрылы, хуткацечны.

хуткапрамаўля́нка, -і, мн. -і, -ля́нак, ж.

Тое, што і скорагаворка (у 2 знач.).

ху́ткасць, -і, ж.

1. Ступень інтэнсіўнасці, шпаркасці руху каго-, чаго-н. або распаўсюджання чаго-н.

Поле ачышчалася ад снегу з небывалай хуткасцю.

Высокая х. стральбы.

2. Ступень скорасці руху або вярчэння некаторых машын (аўтамабіля, станка і пад.), звязанае з парадкам узаемадзеяння дэталей каробкі перадач.

Уключыць х.

Ехаць на трэцяй хуткасці.

3. У механіцы: адносіны пройдзенага целам шляху да часу, за які гэты шлях пройдзены.

Раўнамерная х.

|| прым. ху́ткасны, -ая, -ае (да 1 знач.).

Х. аўтобус.

Х. доступ у інтэрнэт.

хуткаце́чны, -ая, -ае.

1. Які імкліва цячэ.

Хуткацечная рака.

2. перан. Які хутка праходзіць, мінае.

Хуткацечнае жыццё.

|| наз. хуткаце́чнасць, -і, ж.