Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

дэмакра́т, -а, Ма́це, мн. -ы, -аў, м.

1. Прыхільнік дэмакратыі.

Дэмакраты выказалі свае погляды.

2. Член дэмакратычнай партыі.

3. Чалавек дэмакратычнага (у 2 знач.) укладу жыцця, поглядаў.

|| ж. дэмакра́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так.

дэмакратызава́ць, -зу́ю, -зу́еш, -зу́е; -зу́й; -зава́ны; зак. і незак., што.

Здзейсніць (здзяйсняць) што-н. на дэмакратычных (або больш дэмакратычных) пачатках.

Д. выбарчую сістэму.

|| звар. дэмакратызава́цца, -зу́юся, -зу́ешся, -зу́ецца; -зу́йся.

|| наз. дэмакратыза́цыя, -і, ж.

дэмакраты́зм, -у, м.

1. Дэмакратычная форма кіравання, дэмакратычная будова грамадства, наяўнасць дэмакратычных свабод для шырокіх мас.

2. Прастата ладу жыцця, даступнасць у зносінах з людзьмі.

Д. поглядаў.

Д. ва ўкладзе жыцця.

дэмакраты́чны, -ая, -ае.

1. гл. дэмакратыя.

2. Просты і даступны ў сваіх адносінах да людзей.

Д. начальнік.

|| наз. дэмакраты́чнасць, -і, ж. (да 2 знач.).

дэмакра́тыя, -і, ж.

1. Палітычны лад, заснаваны на прызнанні прынцыпаў народаўладства, свабоды і роўнасці грамадзян.

2. Прынцып арганізацыі калектыўнай дзейнасці, пры якім забяспечваецца актыўны і раўнапраўны ўдзел у ёй усіх членаў калектыву.

|| прым. дэмакраты́чны, -ая, -ае.

Д. лад.

Дэмакратычная рэспубліка.

Дэмакратычная партыя.

Дэмакратычныя пераўтварэнні.

дэ́ман, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. У антычнай міфалогіі: добры або злы дух, які аказвае ўплыў на лёс, жыццё чалавека.

2. У хрысціянскіх уяўленнях: злы дух, д’ябал.

3. перан., чаго. Увасабленне якой-н. схільнасці, захаплення, заганы (уст.).

Д. нецярпення.

Д. разладу.

|| прым. дэ́манскі, -ая, -ае.

дэманало́гія, -і, ж.

У некаторых рэлігіях: вучэнне аб дэманах, злых духах.

|| прым. дэманалагі́чны, -ая, -ае.

дэмані́чны, -ая, -ае.

1. Уласцівы дэману; каварны і злы.

Д. смех.

2. перан. Які адмаўляе прынятае ўсімі і адрозніваецца моцным, уладарным характарам.

Дэманічная натура.

дэманстрава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; -рава́ны; зак. і незак.

1. Прыняць (прымаць) удзел у масавым шэсці для выказвання сваіх поглядаў.

Д. па вуліцы горада.

2. каго-што. Паказаць (паказваць) наглядным спосабам.

Д. новы кінафільм.

|| зак. таксама прадэманстрава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; -рава́ны.

дэманстра́нт, -а, М -нце, мн. -ы, -аў, м.

Удзельнік дэманстрацыі (у 2 знач.).

|| ж. дэманстра́нтка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так.