Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

дунга́не, -га́н, адз. дунга́нін, -а, м.

Народ, які жыве невялікімі групамі ў Казахстане, Кыргызстане, Узбекістане, Паўночным Кітаі.

|| ж. дунга́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак.

|| прым. дунга́нскі, -ая, -ае.

ду́пель, -я, мн. -і, -яў, м.

Балотная птушка сямейства сяўцовых з доўгай тонкай дзюбай.

|| прым. дупялі́ны, -ая, -ае.

дуплава́ты, -ая, -ае.

3 дуплом або некалькімі дупламі.

Дуплаватае дрэва.

|| наз. дуплава́тасць, -і, ж.

дупле́т, -а, Ме́це, мн. -ы, -аў, м.

У більярднай гульні: удар, калі шар трапляе ў лузу, адскочыўшы ад борта пад ударам другога шара.

|| прым. дупле́тны, -ая, -ае.

дупло́, -а́, мн. ду́плы і (з ліч. 2, 3, 4) дуплы́, ду́плаў, н.

1. Пустата ў ствале дрэва на месцы выгніўшай драўніны.

Вавёрка жыве ў дупле.

2. Адтуліна, дзірка ў зубе (разм.).

дупля́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж.

Невялікая кадушка, выдзеўбаная з дрэва, якая выкарыстоўваецца ў хатніх умовах як пасудзіна для мукі і інш.

дур, -у, м. (разм.).

Дурнота, неразумны ўчынак, дзівацтва.

Д. нейкі найшоў на яго.

Выбіць дур з галавы — адвучыць ад якіх-н. звычак, ад чаго-н. нядобрага.

ду́рань, -рня, мн. -рні, -рняў, м.

1. Неразумны, тупы, разумова абмежаваны чалавек.

Д. быў, дык і рабіў дурное.

Дурняў не сеюць, яны самі родзяцца (з нар.). Д. дурнем (вельмі дурны).

2. Назва гульні ў карты.

Гуляць у дурня.

Не дурань (зрабіць, рабіць што-н.; разм.) — любіць, мае схільнасць да чаго-н.

Не дурань паспаць.

Няма дурняў (разм.) —

1) выказванне нязгоды з кім-, чым-н., адмаўленне рабіць што-н.;

2) не ашукаеш, не спадзявайся.

Пашыцца ў дурні (разм., неадабр.) — паставіць сябе ў нязручнае, смешнае становішча.

Прымусь дурня богу маліцца, дык ён і лоб разаб’е (разм., неадабр.) — неразумны чалавек і ў добрай справе нашкодзіць.

Шукаць дурняў (разм.) — хітрасцю прымушаць каго-н. рабіць што-н.

дураслі́вец, -ліўца, мн. -ліўцы, -ліўцаў, м.

Свавольнік, гарэза, дуронік.

Ніяк не супакоіць гэтых дурасліўцаў.

|| ж. дураслі́ўка, -і, ДМ -ліўцы, мн. -і, -лівак.

дураслі́вы, -ая, -ае.

Свавольны, гарэзлівы, дуроны.

Д. хлапец.

|| наз. дураслі́васць, -і, ж.