Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

дубль, -я, мн. -і, -яў, м.

1. Паўторная здымка эпізоду ў фільме.

Зняць тры дублі.

2. У спорце: другая, дубліруючая каманда спартыўнага калектыву, якая служыць рэзервам для асноўнага саставу (разм.).

Д. выйграў з лікам 3:1.

|| прым. ду́блевы, -ая, -ае.

дубня́к, -у́, м., зб.

Малады дубовы лес.

На змену старым дрэвам падымаўся д.

дубо́вы, -ая, -ае.

1. гл. дуб.

2. перан. Цвёрды, не прыдатны да яды (разм.).

Дубовыя яблыкі.

3. перан. Грубы, нязграбны, тупы (разм.).

Д. стыль.

Дубовая галава.

дубро́ва, -ы, мн. -ы, -ро́ў, ж.

Невялікі лісцевы або дубовы лес.

Прыгожыя беларускія дубровы.

|| прым. дубро́ўны, -ая, -ае.

дубэ́льты, -аў.

Падвойныя рамы.

Паставіць д. на зіму.

дубяне́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е; незак.

1. Мерзнуць на холадзе, страчваць адчувальнасць.

Дубянеюць ногі.

2. Зацвердзяваць, качанець.

Бялізна дубянее на марозе.

дубяны́, -а́я, -о́е.

Цвёрды, нягнуткі.

Дубяная скура.

дуга́, -і́, ДМ дузе́, мн. ду́гі і (з ліч. 2, 3, 4) дугі́, дуг, ж.

1. Частка конскай вупражы з сагнутага тонкага ствала дрэва, якая змацоўвае аглоблі з хамутом.

З дугі аглоблі не зробіш.

2. Частка акружнасці або што-н. іншае, што мае форму крывой выгнутай лініі.

Апісаць цыркулем дугу.

Цячэнне ракі ўтварыла дугу.

Бровы дугой.

Спіна дугой.

3. Токапрыёмнік на трамвайных вагонах (разм.).

Іскрыла трамвайная д.

Электрычная (вольтава) дуга — магутны электрычны разрад у газе¹ ў выглядзе яркага плазменнага шнура.

Сагнуць у дугу — прымусіць быць пакорлівым.

|| памянш. ду́жка, -і, ДМ -жцы, мн. -і, -жак, ж. (да 1 і 2 знач.).

|| прым. дугавы́, -а́я, -о́е.

дугападо́бны, -ая, -ае.

Які мае форму дугі (у 2 знач.).

Д. мост.

дуда́, -ы́, ДМ дудзе́, мн. ду́ды і (з ліч. 2, 3, 4) дуды́, дуд, ж.

Беларускі духавы народны музычны інструмент з дзвюх і больш трубак, устаўленых у скураны мяшок, які надзімаецца праз трубку.

Іграць на дудзе.

Араць — не ў дуду іграць (з нар.).

Дзьмуць у сваю дуду (разм., неадабр.) — настойваць на сваім.

І дуды вобземлю (разм.) — аб канчатковай развязцы чаго-н.

|| прым. ду́дачны, -ая, -ае.