Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

у выклічнік

  1. Выражае здзіўленне, здагадку, пазнаванне, папрок, пагрозу, абурэнне, гнеў і пад.

    • У, які ты дужы!
    • У, забойца.
  2. Ужыв. гукапераймальна для абазначэння гудзення, свісту, выцця (вымаўляецца працяжна).

    • У-у-у! Гудзе вецер.

убавіцца дзеяслоў | закончанае трыванне

Зменшыцца, скараціцца.

  • У. ў вазе.
  • Вады ў студні ўбавілася.

|| незакончанае трыванне: убаўляцца.

|| назоўнік: убаўленне і убаўка.

убаку прыслоўе

  1. У некаторым аддаленні ад каго-, чаго-н.

    • Стаяць у.
    • У. ад дарогі.
  2. пераноснае значэнне: Па-за асноўным напрамкам дзейнасці, па-за агульным шляхам развіцця.

    • Стаяць у. ад грамадскага жыцця.

убараніцца дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Абараніць сябе ад нападу, замаху, варожых дзеянняў; засцерагчы сябе ад небяспекі, шкоды і пад.

  • У. ад ворага.
  • У. ад бяды.

убараніць дзеяслоў | размоўнае | закончанае трыванне

Абараніць ад нападу, замаху, варожых дзеянняў; засцерагчы ад небяспекі, шкоды і пад.

  • У. родную зямлю ад ворага.
  • Не ўбаранілі дзіця ад прастуды.

убегчы дзеяслоў | закончанае трыванне

Пранікнуць куды-н. бягом

  • У. ў хату.

|| незакончанае трыванне: убягаць.

уберагчы дзеяслоў | закончанае трыванне

Зберагчы, захаваць у цэласці, ахаваць ад чаго-н. небяспечнага, непажаданага.

  • У. расліны ад марозу.
  • У. дзіця ад прастуды.

|| незакончанае трыванне: уберагаць.

|| зваротны стан: уберагчыся.

|| незакончанае трыванне: уберагацца.

ублытацца дзеяслоў | закончанае трыванне

  1. у што. Заблытацца ў чым-н.

    • Конь ублытаўся ў пастронкі.
  2. чым. Абвязацца, абматацца чым-н.

    • У. рознымі лахманамі, каб машкара не кусала.
  3. пераноснае значэнне, у што і без дапаўнення. Умяшацца, увязацца ў што-н. (размоўнае неадабральнае).

    • У. ў чужую справу.

|| незакончанае трыванне: ублытвацца.

ублытаць дзеяслоў | закончанае трыванне

  1. гл. блытаць.

  2. каго-што ў што. Заблытаць у чым-н. З. каго-што чым. Увязаць, абматаць чым-н.

    • У. валёнкі вяроўкамі.

|| незакончанае трыванне: ублытваць.

убогі прыметнік

  1. Надта бедны, жабрацкі.

    • Убогая хаціна.
    • Убогая душа (пераноснае значэнне).
  2. Які мае калецтва, фізічны недахоп (размоўнае).

    • Пышная душа ва ўбогім целе (прыказка).
    • Падышла ўбогая (назоўнік).

|| назоўнік: убогасць.