Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

наста́ліць, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; зак., што.

Наварыць сталлю. Насталіць кірку.

настальгі́чны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да настальгіі.

настальгі́я, ‑і, ж.

Кніжн. Туга па радзіме. Прыступ настальгіі.

[Ад грэч. nśtos — вяртанне і álgos — боль.]

настара́цца, ‑раюся, ‑раешся, ‑раецца; зак. (пераважна з адмоўем).

Стараннямі зарабіць, набыць у дастатковай колькасці. [Лабыш:] На ўсіх гультаёў хлеба не настараешся. Козел.

настаўле́нне, ‑я, н.

1. Павучанне, настойлівая парада. Бацькоўскае настаўленне. □ — Не лезь ты са сваімі настаўленнямі, — агрызнуўся, але без злосці Ваўчок. Хадкевіч. // Парада, якая што‑н. растлумачвае. Вася Захараўна дае апошнія настаўленні, як абыходзіцца з дзіцем. Сабаленка.

2. Інструкцыя. Настаўленне па вайсковай справе.

наста́ўлены, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад наставіць.

настаўля́цца, ‑яюся, ‑яешся, ‑яецца; незак.

1. Незак. да наставіцца.

2. Зал. да настаўляць ​1.

настаўля́ць 1, ‑яю, ‑яеш, ‑яе.

Незак. да наставіць.

настаўля́ць 2, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; незак., каго.

Навучаць, наказваць, як трэба рабіць што‑н.; даваць настаўленні (у 1 знач.). Праз цкую гадзіну.. [Алесь] пачуў у калідоры голас дзеда, які канчаў настаўляць кухара. Караткевіч. — Усё трэба [рабіць] ўмеючы, — быццам настаўляў дзед хлапца, быццам проста раіў. Кулакоўскі.

наста́ўнік, ‑а, м.

1. Той, хто выкладае ў школе. Настаўнік пачатковай школы. Настаўнік сярэдняй школы. Настаўнік хіміі. □ Вакол .. [Фралова] збіраюцца тыя, хто толькі ўчора развітаўся з роднаю школаю, з блізкімі сябрамі і любімымі настаўнікамі. Грахоўскі. // Наогул асоба, якая вучыць чаму‑н. Настаўнік музыкі. Хатні настаўнік.

2. Той, хто наогул з’яўляецца натхніцелем, хто кіруе, вучыць чаму‑н. Духоўны настаўнік. Вялікія настаўнікі пралетарыяту. □ Купала і Колас былі першыя паэтычныя настаўнікі Максіма Танка. Бярозкін.

3. Той, хто дапамагае каму‑н. асвоіць спецыяльнасць на прадпрыемстве, прывівае працоўныя навыкі. Настаўнік моладзі. □ Берагчы час, планаваць яго расход не толькі па гадзінах, а і секундах — найпершы абавязак настаўніка рабочага. «Звязда».

наста́ўніца, ‑ы, ж.

Жан. да настаўнік (у 1 знач.).