Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

дапамо́жны, ‑ая, ‑ае.

Прызначаны для дапамогі каму‑н., чаму‑н.; падсобны. Дапаможны матэрыял. Дапаможны цэх. Дапаможная літаратура.

дапа́рвацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.

1. Незак. да дапарыцца.

2. Зал. да дапарваць.

дапа́рваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да дапарыць.

дапаро́ць, ‑пару, ‑пораш, ‑пора; зак., што.

Разм. Скончыць распорванне чаго‑н.; распароць да пэўнага месца. Дапароць плацце.

дапа́рыцца, ‑руся, ‑рышся, ‑рыцца; зак.

1. Скончыць парыцца (у 1 знач.); сварыцца. Бульба дапарылася.

2. Скончыць парыцца (у 3 знач.); папарыцца (у лазні).

3. Доўга парачыся (у лазні), дайсці да непрыемных вынікаў.

дапа́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак., што.

Скончыць парыць; спарыць, папарыць поўнасцю.

дапасава́нне, ‑я, н.

Від сінтаксічнай сувязі, пры якой залежнае слова ставіцца ў тым жа родзе, ліку, склоне або асобе, у якім стаіць галоўнае слова (напрыклад: новы дом, новага дома, новая хата, новыя дамы, хаты; я іду, ты ідзеш).

дапасава́ны, ‑ая, ‑ае.

Звязаны граматычнай сувяззю дапасавання. Дапасаванае азначэнне.

дапасава́цца, ‑суецца; незак.

1. Узгадняцца з чым‑н., адпавядаць чаму‑н. Не заўсёды ў рамане паводзіны і ўчынкі героя дапасуюцца да яго характару, адпавядаюць яго псіхалагічнаму партрэту. Хромчанка.

2. Стаяць у аднолькавым родзе, ліку, склоне або асобе з галоўным словам (пра залежнае слова). Прыметнік дапасуецца да назоўніка.

дапасава́ць, ‑сую, ‑суеш, ‑суе; зак., што да каго-чаго.

1. Разм. Падагнаць; прыладзіць. Трэба дапасаваць лубяныя ніці-стужкі да дзірак такім чынам, каб ніводная кропля вады не пранікла. Маўр. // Зрабіць што‑н. супадаючым у часе з чым‑н. Дапасаваць выпуск насценнай газеты да святочнага дня. // Аднесці, прымяніць. Да Якуба Коласа, так як і да яго вялікага друга і саратніка Янкі Купалы, можна дапасаваць словы, сказаныя А. М. Горкім пра Пушкіна: «Ён у нас — пачатак усіх пачаткаў». Лужанін.

2. Паставіць залежнае слова ў тым самым родзе, ліку, склоне або асобе, у якім стаіць галоўнае слова. Дапасаваць прыметнік да назоўніка.