Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

на́трый, ‑ю, м.

Хімічны элемент, мяккі шчолачны метал серабрыста-белага колеру. Хлорысты натрый. Вуглякіслы натрый.

[Лац. natrium.]

натрэнірава́насць, ‑і, ж.

Уласцівасць натрэніраванага.

натрэнірава́ны, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад натрэніраваць.

2. у знач. прым. Які атрымаў добрую трэніроўку; вопытны, умелы. Натрэніраваны спартсмен. □ Першы ішоў ляснік. За ім лёгкім крокам натрэніраванага хадака нячутна ступаў незнаёмец. Паўлаў.

натрэнірава́цца, ‑руюся, ‑руешся, ‑руецца; зак.

Набыць навык у чым‑н. шляхам трэніроўкі; стаць умелым, спрытным у чым‑н. Слых.. [Аляксея] за час блуканняў паспеў натрэніравацца, каб адрозніць гукі і шолахі ў лесе. Хадкевіч. Павел натрэніраваўся ўжо хадзіць у плутонавых умовах, дый дарога на гэты раз была роўная. Шыцік.

натрэнірава́ць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак., каго-што.

Навучыць чаму‑н. шляхам трэніроўкі; зрабіць умелым, спрытным у чым‑н. Натрэніраваць футбалістаў. Натрэніраваць памяць.

натрэ́свацца, ‑аецца; незак.

Зал. да натрэсваць.

натрэ́сваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да натрэсці (у 1–3 знач.).

натрэ́сены, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад натрэсці (у 1–3 знач.).

натрэ́сці, ‑трасу, ‑трасеш, ‑трасе; ‑трасём, ‑трасяце; пр. натрос, ‑трасла і ‑трасла, ‑трэсла і ‑трасло; зак., чаго.

1. Трасучы што‑н., здабыць у нейкай колькасці. Натрэсці яблык. Натрэсці кошык груш.

2. Растрэсці частку чаго‑н., неакуратна пераносячы або перавозячы. Натрэслі вазакі сена на дарогу.

3. Трасучы, змяшаць (пра кармы для жывёлы). Пайшоў [Андрэй] у гумно, патрос аўсяніцы з сенам каровам, каб хапіла і на заўтра. Чарнышэвіч.

4. безас. Разм. Стаміць, намучыць трасянінай. Натрэсла дзяцей за далёкую дарогу.

натрэ́сціся, ‑трасуся, ‑трасешся, ‑трасецца; ‑трасёмся, ‑трасяцеся; пр. натросся, ‑трэслася і ‑трэслася, ‑трэслася і ‑траслося; зак.

Разм. Патрэсціся доўга, многа. Натрэсціся на ўхабах. // Падрыжаць доўга, многа. Калі ўлетку на сонцы не папячэшся, то ўзімку з холаду натрасешся. Прыказка.