Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні
абвгдеёжзійклмнопрстуфхцчшэюя
авеілмнопрсухю’
бвджзклмнпрстўфхцш

колерамузыка, ✂, ж.

Спалучэнне музыкі з колерасветлавымі эфектамі; святламузыка.

|| прым. колерамузычны, ✂.

колі, нескл., м.

Шатландская аўчарка.

колікі, ✂, ж.

Востры, рэзкі боль у жываце, у баку.

колісь, прысл. (разм.).

Калісьці, некалі ў мінулым.

  • К. і мы былі маладыя.

колішні, ✂.

Які быў, меў месца ў мінулым.

  • Колішнія сустрэчы з аднакласнікамі.

колкасць, ✂, ж.

  1. гл. колкі.

  2. З’едлівая насмешка, колкая заўвага.

    • Гаварыць колкасці.

колкі​1 ✂ прым.

  1. Які пры дакрананні колецца; калючы.

    • Колкія лапкі сасны.

  2. перан. З’едлівы, злосны.

    • Колкія словы.

|| наз. колкасць, ✂.

колкі​2 ✂ прым.

Які лёгка колецца.

  • Колкія дровы.

|| наз. колкасць, ✂.

колькасць, ✂, ж.

  1. Катэгорыя, якая характарызуе прадметы і з’явы навакольнага свету з боку велічыні, аб’ёму, ліку, ступені развіцця, тэмпаў змянення і інш. (выкарыстоўваецца ва ўзаемадзеянні з катэгорыяй якасці).

    • Пераход колькасці ў якасць.

  2. Велічыня, лік.

    • Вялікая к.дрэў у парку.
    • К. ападкаў за суткі.

|| прым. колькасны, ✂.

колькі, ✂, займ. і колькі, прысл.

  1. займ. і прысл., пытальныя. Абазначае пытанне пра колькасць чаго-н.: якая колькасць? як многа?

    • К. часу?
    • К. табе гадоў?
    • К. каштуе часопіс?

  2. займ. і прысл., азначальныя. У клічных сказах абазначае вялікую колькасць чаго-н.

    • К. зорак на небе!
    • К. радасці!

  3. прысл. меры і ступені. Абазначае меру і ступень чаго-н.

    • К. таго дня зімою.
    • К. еду, а канца ўсё няма.

  4. займ. і прысл., адносныя. Ужыв. як злуч. сл.

    1. у даданых дапаўняльных сказах.
      • Дзеці дрэнна адчуваюць, к. праходзіць часу;
    2. у даданых азначальных сказах і сказах меры і ступені.
      • Буду працаваць, к. дазволіць здароўе.

  5. у знач. ліч. Выражае няпэўную колькасць, некалькі (разм.).

    • Палажы у сумку к. яблыкаў.
    • Хвілін праз к. пачнецца перадача пра дэманстрацыю.

◊

  • Колькі лет, колькі зім! (разм.) — прывітанне пры сустрэчы людзей якія даўно не бачыліся.

  • Колькі ёсць духу (сілы) (разм.) —

    1. вельмі хутка (бегчы, ехаць);

    2. вельмі моцна (крычаць, клікаць на дапамогу).