Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

чыкільга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.

Ісці, кульгаючы, прыпадаючы на адну нагу.

|| наз. чыкільга́нне, -я, н.

чыкіля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е; незак.

Тое, што і чыкільгаць.

|| наз. чыкіля́нне, -я, н.

чылі́йцы,-аў, адз. чылі́ец, -лійца, м.

Народ, які складае асноўнае насельніцтва Чылі.

|| ж. чылі́йка, -і, ДМ -лійцы, мн. -і, -лі́ек.

|| прым. чылі́йскі, -ая, -ае.

чылі́каць, -аю, -аеш, -ае; незак.

Тое, што і цырыкаць.

|| наз. чылі́канне, -я, н.

чым¹, злуч.

1. злуч. параўнальны. Ужыв. для сувязі параўнальных сказаў і членаў сказа са значэннем параўнання, супастаўлення, якія паясняюць у галоўным сказе прыслоўе ці прыметнік у форме вышэйшай ступені параўнання.

Лепш ехаць, чым ісці.

Я крыху дужэйшы, чым ты думаеш.

2. злуч. супастаўляльны. Падпарадкоўвае даданыя супастаўляльныя сказы і часткі сказа пры суадносным слове «тым» у галоўным сказе.

Чым хутчэй імчыцца аўтамабіль, тым далей павінны свяціць яго фары.

3. Уваходзіць у склад састаўнога непадзельнага злучніка «перш чым», пры дапамозе якога падпарадкоўваюцца даданыя часавыя сказы.

Перш чым есці, трэба мыць рукі.

чым² гл. што.

чы́мсьці гл. штосьці¹.

чы́мся¹, злуч. параўнальны (разм.).

Ужыв. для сувязі параўнальных зваротаў, якія паясняюць адзін з членаў сказа ў форме вышэйшай ступені параўнання.

Мёд саладзейшы, ч. цукеркі.

чы́мся², займ. неазнач. (разм.).

Тое, што і чымсьці.

Ён быў ч. незадаволены.

чын¹, -у і -а, мн. -ы́, -о́ў, м.

1. -у. Службовы разрад у вайсковых і цывільных служачых.

Ч. маёра.

На заводзе ў яго быў вялікі ч., дырэктарскі.

2. -а. Пасада або асоба, якая займае пасаду (разм.).

Чыны дыпламатычнага рангу.

Класныя чыны — цывільныя званні, якія прысвойваюцца пракурорска-следчым работнікам пракуратуры.

Ніжні чын — салдат у царскай арміі ў адрозненне ад афіцэраў.

Чын чынам (чынаром); чын па чыну (разм.) — найлепш; так, як трэба.