Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

хірургі́я, -і, ж.

Галіна медыцыны, якая займаецца аперацыйнымі метадамі лячэння: злучэннем і раз’яднаннем тканак арганізма.

Х. сэрца.

|| прым. хірургі́чны, -ая, -ае.

хіста́нне, -я, мн. -і, -яў, н.

1. гл. хістацца, хістаць.

2. Няўстойлівасць, зменлівасць.

Х. тэмпературы.

3. перан. Нерашучасць, сумненне.

Прыняць рашэнне без хістання.

хіста́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; незак.

1. Калыхацца, ківацца з боку ў бок.

Вершаліны дрэў хісталіся ад моцнага ветру.

Агеньчык свечкі слаба хістаўся.

2. Ківацца з боку ў бок пры хадзьбе.

Конь быў такі худы, што аж хістаўся.

3. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Калыхацца, калывацца ў бакі.

Зуб хістаецца.

4. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), перан. Траціць ранейшае значэнне, сілу.

Аўтарытэт закона хістаецца.

5. перан. Быць у нерашучасці, вагацца.

Перад тым, як прыняць рашэнне, ён заўсёды хістаўся.

6. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), перан. Быць няўстойлівым, мяняцца.

Цэны на рынку хістаюцца.

|| аднакр. хісну́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ні́ся і хістану́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ні́ся.

|| наз. хіста́нне, -я, н.

хіста́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.

1. каго-што. Ківаць з боку ў бок.

Вецер хістае яліны.

2. чым. Рабіць хістальныя рухі чым-н.

Х. слуп.

3. перан., што. Рабіць няўстойлівым, падрываць.

Гэта хістала яго аўтарытэт.

|| аднакр. хісну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́.

|| наз. хіста́нне, -я, н. (да 1 і 2 знач.).

|| прым. хіста́льны, -ая, -ае (да 1 знач.).

хі́сткі, -ая, -ае.

1. Які хістаецца, ківаецца.

Хісткія галінкі дрэў.

Х. мосцік.

2. перан. Ненадзейны, няпэўны, малапераканальны.

Хісткія довады.

3. перан. Непастаянны ў сваіх поглядах, учынках і пад.

Рэвалюцыянер з яго вельмі х.

|| наз. хі́сткасць, -і, ж.

хіт, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.

1. Папулярная песня.

2. Кніга, спектакль, канцэрт і пад., якія маюць вялікую папулярнасць.

|| прым. хіто́вы, -ая, -ае.

хіто́н, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. У старажытных грэкаў: доўгае і шырокае адзенне, часцей без рукавоў.

2. Касцюм танцоўшчыцы класічнага балета з глыбокімі разрэзамі па баках.

хітрава́ты, -ая, -ае.

Трохі хітры або які сведчыць пра хітрасць.

Х. чалавек.

Хітраватая ўсмешка.

хітрава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; незак.

Тое, што і хітрыць.

хітраспле́цены, -ая, -ае.

Вельмі хітры, мудрагелісты.

Хітрасплеценае выказванне.