Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

нудо́та, -ы, ДМо́це, ж. (разм.).

1. Тое, што і нуда (у 1 і 3 знач.).

2. Пра млосны стан, які бывае перад ірвотай.

нуды́зм, -у, м.

Грамадскі рух, які вызнае культ аголенага цела.

|| прым. нуды́сцкі, -ая, -ае.

нуды́ст, -а, М -сце, мн. -ы, -аў, м.

Прыхільнік, паслядоўнік нудызму.

|| ж. нуды́стка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так.

|| прым. нуды́сцкі, -ая, -ае.

ну́каць, -аю, -аеш, -ае; незак., на каго і без дап. (разм.).

Гаворачы «ну», паганяць каня або падганяць скаціну.

|| наз. ну́канне, -я, н.

нуклеі́навы, -ая, -ае.

У выразе: нуклеінавыя кіслоты (спец.) — высокамалекулярныя арганічныя злучэнні, якія захоўваюць і перадаюць генетычную інфармацыю.

нулёўка, -і, ДМ -лёўцы, мн. -і, -лёвак, ж. (разм.).

Машынка для стрыжкі нагала.

нуль, -я́, мн. -і́, -ёў, м.

1. Лічбавы знак «0», які абазначае адсутнасць велічыні (дабаўлены справа ад лічбы ўдзесяцярае яе).

2. Умоўная велічыня, адносна якой вызначаецца тэмпература чаго-н.

Дзесяць градусаў ніжэй за нуль.

3. перан. Пра нязначнага, нікчэмнага чалавека (разм.).

У навуцы гэты чалавек н.

Абсалютны нуль — самая нізкая магчымая тэмпература (-273,16 °С).

Звесці да нуля — пазбавіць усякага сэнсу, значэння.

Нуль увагі на каго-што (разм.) — ніякай увагі.

Пачаць з нуля (разм.) — без папярэдняй падрыхтоўкі.

Стрыгчы пад нуль (разм.) — стрыгчы нагала.

|| прым. нулявы́, -а́я, -о́е.

ну́мар, -а, мн. -ы́, -о́ў, м.

1. Парадкавы лік прадмета ў шэрагу яму падобных.

Н. тэлефона.

Н. білета.

2. Прадмет, абазначаны пэўным лікам па парадку.

Святочны н. газеты.

3. Жэтон, планка, ярлык і пад. з адбіткам або малюнкам лічбы.

4. Размер адзення, абутку і інш.

5. Асобны пакой у гасцініцы, лазні і пад.

6. Асобнае закончанае выступленне артыстаў (у тэатры, на канцэрце і пад.).

Сольны н.

7. перан. Які-н. нечаканы, дзіўны ўчынак (разм.).

Выкінуць н.

|| памянш. нумаро́к, -рка́, мн. -ркі́, -рко́ў, м. (да 1 і 5 знач.).

|| прым. нумарны́, -а́я, -о́е (да 1 і 5 знач.).

нумарава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; -рава́ны; незак., каго-што.

Ставіць нумары на кім-, чым-н.

|| зак. занумарава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; -рава́ны і пранумарава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; -рава́ны.

|| наз. нумара́цыя, -і, ж.

нумара́тар, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Апарат для нумаравання (аблігацый, білетаў, квітанцый і пад.).

2. Прыстасаванне пры электрычным званку, якое паказвае нумары месц, адкуль перадаецца званок (напр., у гасцініцы).