Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

вы́найдзены, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад вынайсці.

вы́найсці, ‑найду, ‑найдзеш, ‑найдзе; зак., што.

Працуючы творча, стварыць што‑н. новае. Вынайсці машыну. // Разм. Прыдумаць. Вынайсці новую забаву. Вынайсці прычыну.

вы́нас, ‑у, м.

Дзеянне паводле дзеясл. вынесці (у 1 знач.).

вы́насіцца, ‑сіцца; зак.

Выцерціся, працерціся ад доўгага нашэння. Паліто вынасілася і не грэе.

вы́насіць, ‑нашу, ‑носіш, ‑носіць; зак., каго-што.

1. Перанесці за некалькі прыёмаў усё, поўнасцю. З хлява вывезлі на поле гной. З грубак, з лазні і з кухні вынасілі вёдрамі.. попел. Нядзведскі. Здаецца, не стрывае камень, а .. [чалавек] за свой кароткі век і горы вынасіць рукамі... Дубоўка.

2. Пранасіць дзіця да родаў. [Валя да Любы:] — Цяпер я цябе зусім адчуваю, ты свайго сына вынасіла ўсёй сваёй душой... Чорны.

3. Выцерці, працерці ў выніку доўгага нашэння.

4. Пранасіць некаторы час. Выносіць касцюм пяць гадоў.

5. перан. Абдумаць да поўнай яснасці, закончанасці. Выносіць ідэю. □ Вынасіў дзед Талаш, як маці дзіця, сваю неспакойную думку. Колас. Чудзін здаваўся.. [Маі] тым героем, каго яна вынасіла ў дзявочых марах, вычытала ў сотнях кніжак, падгледзела крадком у фільмах. Карпюк.

вынасны́, ‑ая, ‑ое.

1. Вынесены за межы чаго‑н. Вынасная графа.

2. Прыстасаваны для вынасу, пераносу. Вынасны ложак. Вынасная радыёстанцыя.

3. Спец. Высунуты наперад у выглядзе выступу. Вынасное судна.

вынахо́дзіць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць.

Незак. да вынайсці.

вынахо́дка, ‑і, ДМ ‑дцы; Р мн. ‑дак; ж.

Разм. Тое, што і вынаходства (у 2 знач). Хлопец .. [Антон] здольны, добра ведае і любіць хімію. Але ж ад гэтага яшчэ не так блізка да вялікіх вынаходак. Дубоўка. // Выдумка. Дзіцячая вынаходка.

вынахо́длівасць, ‑і, ж.

Уласцівасць і якасць вынаходлівага. Барацьба з хітрым і каварным ворагам патрабавала ад партызан, а тым больш ад разведчыкаў, выключнай кемлівасці і вынаходлівасці. Казека.

вынахо́длівы, ‑ая, ‑ае.

Які можа знайсці выйсце са складанага становішча; знаходлівы. Вынаходлівы арганізатар. Вынаходлівы на жарты. □ Старшына .. [Максім] быў вынаходлівы: усё мог здабыць, усё атрымаць і даставіць раней за другіх, абвесці вакол пальца любых інтэндантаў. Шамякін. // Здольны ствараць, вынаходзіць новае. Вынаходлівы розум.