Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

выме́р, ‑у, м.

Разм. Вызначэнне велічыні, памераў чаго‑н.; вымярэнне. [Беразінец:] — У нас тут няма пэўных звестак, бо ніхто раней такіх вымераў не рабіў. Броўка.

вы́мераны, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад вымераць.

вы́мераць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.

Дакладна вызначыць велічыню, памеры чаго‑н. Вымераць крывяны ціск. Вымераць плошчу пакоя.

выме́рванне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. вымерваць — вымераць.

выме́рвацца, ‑аецца; незак.

Зал. да вымерваць.

выме́рваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да вымераць.

вы́мерзлы, ‑ая, ‑ае.

Які загінуў ад марозу, вымерз. Стаяла.. [ігруша] голая, счарнелая, з вузлаватымі сукамі, з вымерзлым сям-там галінкамі. Лынькоў.

вы́мерзнуць, ‑не; зак.

1. Загінуць ад марозу, холаду. Рунь вымерзла. Сады вымерзлі.

2. Прамерзнуць, высахнуць на марозным паветры; ператварыцца ў лёд. Ручай вымерз да дна. □ Дзяўчына адагрэла рукі, апранулася і панесла вешаць на платы бялізну. Няхай вымерзне добра, тады ў хаце скора дасохне. Чарнышэвіч.

вы́меркаваны, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад вымеркаваць.

вы́меркаваць, ‑кую, ‑куеш, ‑куе; зак., што.

1. Знайсці, сэканоміць шляхам дакладнага разліку; выгадаць, выкраіць. Вымеркаваць з бюджэту тысячу рублёў на рамонт. Вымеркаваць свабодную гадзіну. □ Ліпа са сваёй малою дачкою ехала з поўдня, дзе яны адпачывалі ля мора, і ўсё ж вымеркавала, колькі дзён, каб заехаць у Жыцькава. Сіпакоў.

2. Выбраць зручны момант. [Стафанковіч:] — Выбачайце, але калі я вас магу застаць дома? [Люба:] — Я сама не ведаю. — Калі так, то я ўжо як-небудзь вымеркую. Чорны.

3. У адпаведнасці з абставінамі ўлічыць усё неабходнае для ажыццяўлення якой‑н. мэты; правільна разлічыць. Як толькі сагнала з палёў снег, пан Зыгмусь сам зрабіў агляд зямлі, каб загадзя вымеркаваць, дзе што засеяць. Колас. [Павел Іванавіч:] — Вымеркуем так, што ў дні заняткаў у цябе будуць меншыя рэйсы. Кулакоўскі.