Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

сіло́вы, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да сіла (у 1 знач.). // Злоўлены сілом. Сіловая дзічына.

сіло́к, ‑лка, м.

Тое, што і сіло. З сухое лапушыны Зрабіў свісток такі, Што голасам птушыным Іх [чачотак] вабіць на сілкі. Хведаровіч. Праз дзве-тры хвіліны гіпнатызёр быў упэўнены, што дзед заблытаўся ўжо ў яго сілок. Пальчэўскі.

сілу́р, ‑у, м.

Трэці перыяд палеазойскай эры геалагічнай гісторыі Зямлі.

[Ад назвы старажытнага кельцкага племя сілураў, якое насяляла паўвостраў Уэльс у Англіі.]

сілуры́йскі, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да сілуру. Сілурыйскія адклады.

•••

Сілурыйскі перыяд (сілурыйская сістэма) — тое, што і сілур.

сілуэ́т, ‑а, М ‑эце, м.

1. Контурнае аднаколернае адлюстраванне каго‑, чаго‑н., выразанае ці намаляванае на аднатонным фоне. [Валодзя] хутка маляваў сілуэты сваіх таварышаў. Федасеенка. Прыкрыты сэрцы нашыя білетам з ленінскім, світальным сілуэтам. Вялюгін.

2. Ценявы адбітак на светлым фоне або наадварот; абрысы чаго‑н., якія віднеюцца ўдалечыні, у тумане, у цемры і пад. Вечарам, калі запальваецца святло, на, фіранках, як на экране, можна бачыць жаночы сілуэт. Б. Стральцоў. У стэрэатрубу добра было відаць, як на самым гарбяку кургана з’явіліся чорныя сілуэты варожых танкаў. Няхай. Недзе ёсць снягі Кіліманджара — Вострай сопкі белы сілуэт... Лойка.

3. У архітэктуры, скульптуры і пад. — характэрныя абрысы, знешнія контуры якога‑н. збудавання, будынка, прадмета. Разумеюць [многія] пад хараством горада толькі прыгажосць яго знешніх форм, яго сілуэт... Карпаў. Пры рэканструкцыі гістарычнага цэнтра Гродна сур’ёзную ўвагу неабходна звярнуць на сілуэт горада. «Помнікі».

[Фр. silhouette.]

сілуэ́тнасць, ‑і, ж.

У архітэктуры, скульптуры і пад. — характэрныя контурныя абрысы (будынка, скульптуры, рысунка і пад.). Пэўны ўплыў старажытнарускага жывапісу на М. Савіцкага заўважаецца таксама ў некаторай сілуэтнасці. «Полымя».

сілуэ́тны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да сілуэта (у 1, 2 знач.); з’яўляецца сілуэтам. Сілуэтнае мастацтва. □ Яны стаялі побач перад апушчаным акном, глядзелі па зорнае неба, на сілуэтнае мільганне тэлеграфных слупоў і то маўчалі, то зноў гаварылі. Брыль.

2. У архітэктуры, скульптуры і пад. — контурны. Старажытныя храмы ў спалучэнні з маляўнічымі руінамі замка ствараюць своеасаблівую сілуэтную кампазіцыю Навагрудка. «Помнікі».

сілуэты́ст, ‑а, М ‑сце, м.

Мастак — спецыяліст у галіне сілуэтнага мастацтва.

сілуэты́стка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.

Жан. да сілуэтыст.

сільві́н, ‑у, м.

Празрысты мінерал, падобны да каменнай солі, горка-салёны на смак; хлорысты калій.

[Фр. sylvine.]