Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні
абвгдеёжзійклмнопрстуфхцчшэюя
авлмоухыэ
бвгдейклмнпрстўхцчшя

чацвер, ✂, м.

Чацвёрты (пасля нядзелі) дзень тыдня.

|| прым. чацвярговы, ✂.

чацвёра, ✂; ліч., зб.

  1. З назоўнікамі мужчынскага і агульнага роду, што абазначаюць асоб, з разам узятымі асабовымі назоўнікамі мужчынскага і жаночага роду, з назоўнікамі л., якія абазначаюць жывых істот абодвух полаў, з ас. займ. мн. л. і без залежнага слова: колькасць чатыры.

    • Ч. сяброў.
    • Ч. сірот.
    • Нас было ч.: два мужчыны і дзве жанчыны.
    • Ч. свіней.
    • Тыя ч. ўжо адправіліся ў дарогу.
    • Гэту работу ўжо чацвярым прапаноўвалі.

  2. З назоўнікамі, якія абазначаюць маладых істот: колькасць чатыры.

    • Ч. дзяцей.
    • Ч. ягнят.

  3. З множналікавымі назоўнікамі: чатыры прадметы.

    • Ч. саней.
    • Ч. нажніц.
    • Ч. сутак.

  4. З некаторымі назоўнікамі, якія абазначаюць прадметы, што існуюць або носяцца ў пары: чатыры пары або адзін паверх другога.

    • Ч. шкарпэтак.

чацвёрачнік, ✂, м. (разм.).

Вучань, які вучыцца на чацвёркі.

|| ж. чацвёрачніца, ✂.

чацвёрка, ✂, ж.

  1. Лічба 4.

    • Напісаць чацвёрку.

  2. Школьная адзнака «добра» (разм.).

    • Атрымаць чацвёрку па хіміі.

  3. Запрэжка ў чатыры кані.

    • Пад’ехаць на чацвёрцы.

  4. Колькасць каго-, чаго-н. у чатыры адзінкі; чатыры аднародныя прадметы.

    • Ч. самалётаў.

  5. Назва чаго-н. абазначанага лічбай чатыры (трамвая, тралейбуса і пад.).

    • Ч. ходзіць па кароткім маршруце.

|| прым. чацвёрачны, ✂.

чацвёртакласнік, ✂, м.

Вучань чацвёртага класа.

|| ж. чацвёртакласніца, ✂.

чацвёрты, ✂.

  1. гл. чатыры.

  2. Які атрымліваецца ад дзялення на чатыры.

    • Чацвёртая частка (адна чвэрць).
    • Адна чацвёртая (наз.).

чацвярны, ✂ (разм.).

  1. Які складаецца з чатырох аднародных або падобных частак.

  2. У чатыры разы большы, павялічаны ў чатыры разы.

    • У чацвярным памеры.

чацвярня, ✂, ж. (разм.).

Чацвёра дзяцей, народжаных адной маці адначасова; чацвёра блізнят.

  • Нарадзілася ч.

чацвяртак, ✂, м. (уст.).

  1. Сярэбраная манета вартасцю ў чвэрць рубля, дваццаць пяць капеек.

  2. Чвэрць надзела (пра зямлю).

    • На жвірыстым чацвертаку нічога не расло.

|| прым. чацвертаковы, ✂.

чацвярціна, ✂, ж. (разм.).

  1. Чацвёртая частка чаго-н.

    • Ч. яблыка.

  2. Чацвёртая частка бервяна, распілаванага ўдоўж накрыж (спец.).

  3. Старажытная пасудзіна ёмістасцю ў адну чацвёртую частку вядра.

  4. Тое, што і чацвяртак (у 2 знач.).

|| памянш. чацвярцінка, ✂.