Verbum

чал, ✂, м.

Прычальны канат для рачнога судна.

чалабітная, ✂, ж.

У Расіі да 18 ст.: пісьмовае прашэнне, скарга, якая падавалася на імя цара ці мясцовым уладам.

чалабітчык, ✂, м.

У Расіі 18 ст.: той, хто падае чалабітную.

|| ж. чалабітчыца, ✂.

чалабіцце, ✂, н.

1. У Старажытнай Русі: паклон з дакрананнем ілбом да зямлі.

2. Тое, што і чалабітная.

чалавек, ✂, м.

1. Найбольш развітая жывая істота, якая валодае дарам мыслення і маўлення, здольнасцю ствараць прылады працы і мэтанакіравана выкарыстоўваць іх у працэсе грамадскай працы.

   • Ч. — разумная істота.
   • Пяць чалавек.

2. Муж; мужчына (разм.).

   • Пражыла жанчына са сваім чалавекам доўгае жыццё.

3. Асоба, якой уласцівы высокія маральныя і інтэлектуальныя якасці.

   • З яго будзе ч.
   • Жыццё зрабіла з яго чалавека.

4. Ужыв. ў значэнні займеннікаў: ён, нехта.

   • Ч. не аглянецца як міне год.
   • Трэба ратаваць чалавека.

5. У часы прыгоннага права: дваровы слуга, лакей, а пазней афіцыянт, слуга ў тракціры.

◊

• Божы чалавек (уст.) — старац.

• Добры чалавек — ласкавы зварот да незнаёмага.

• Малады чалавек — зварот да маладога мужчыны або мужчыны маладзейшага ўзросту.

|| памянш. чалавечак, ✂.

|| прым. чалавечы, ✂.

• Чалавечая постаць.
• Чалавечыя слабасці (характэрныя для чалавека).

чалавека... і чалавека-...

Першая частка складаных слоў са знач.:

• 1) які мае адносіны да людзей, да чалавека, напр. чалавекападобны, чалавекалюбец, чалавекалюбства, чалавеканенавіснік, чалавеканенавісніцкі;
• 2) які мае адносіны да магчымасцей ці патрэб аднаго чалавека ў пэўны прамежак часу, напр. чалавека-адзінка, чалавека-доза, чалавека-змена, чалавека-ложак (у бальніцы, лячэбным стацыянары).

чалавекалюб, ✂, м. (кніжн.).

Тое, што і чалавекалюбец.

чалавекалюбец, ✂, м.

Той, хто любіць людзей, гатовы дапамагчы ім; гуманіст.

чалавекалюбівы, ✂ (кніжн.).

Які любіць людзей; надзелены чалавекалюбствам.

чалавекалюбны, ✂ (кніжн.).

Тое, што і чалавекалюбівы.