Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

чвакаць, ; незак. (разм.).

Тое, што і чаўкаць (у 2 знач.).

|| наз. чваканне, .

чвартаваць, ; зак. і незак.

У старажытнасці: пакараць (караць) смерцю адсячэннем рук, ног і галавы.

|| наз. чвартаванне, .

чвэртка, , ж.

Тое, што і чвэрць.

|| прым. чвэрткавы, .

чвэрць, , ж.

  1. Чацвёртая частка цэлага.

    • Ч. года.
  2. Адзін з чатырох перыядаў, на якія ўмоўна падзяляецца навучальны год у школе.

    • Усе вучні паспяхова закончылі першую ч.
  3. Даўняя мера сыпкіх рэчываў, роўная 8 чацверыкам (каля 210 л.).

    • Дзве чвэрці аўса.
  4. Даўняя мера аб’ёму вадкасці, роўная чацвёртай частцы вядра (каля 3 л.), якой карысталіся да ўвядзення метрычнай сістэмы, а таксама пасудзіна ёмістасцю ў тры літры.

  5. Старая мера даўжыні, роўная чацвёртай частцы аршына, што існавала да ўвядзення метрычнай сістэмы.

  6. Старая мера зямельнай плошчы, роўная О,5 дзесяціны.

  7. Нота працягласцю ў адну чацвёртую частку цэлай ноты (спец.).

  8. Адна з чатырох фаз Месяца; вузкі серп Месяца ў першай ці апошняй фазе (спец.).

  9. Паз прамавугольнага сячэння па канту дошкі для змацавання яе з другой дошкай (спец.).

  • Тры чвэрці да смерці (разм. жарт.) — пра слабага, хворага чалавека, якому мала засталося жыць.

|| прым. чвэрцевы, .

чвэрцьфінал, , м.

У спартыўных спаборніцтвах: гульня на першынство, якая папярэднічае паўфіналу.

|| прым. чвэрцьфінальны, .

чвэрцьфіналіст, , м.

У спартыўных спаборніцтвах: непасрэдны ўдзельнік чвэрцьфіналу.

|| ж. чвэрцьфіналістка, .

чвякацца, ; незак. (разм.).

Падаць, стукацца з глухім, мяккім гукам.

|| аднакр. чвякнуцца, .

|| наз. чвяканне, .

чвякаць, ; незак. (разм.).

  1. Утвараць гукі, характэрныя для хадзьбы па гразі.

  2. Ісці па мокрым, гразкім, утвараючы характэрныя гукі.

  3. Тое, што і чаўкаць (у 1 знач.).

  4. Падаць, утвараючы глухі, мяккі гук.

|| аднакр. чвякнуць, .

|| наз. чвяканне, .