Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

нязначны, .

  1. Невялікі па колькасці, велічыні, сіле.

    • Нязначная сума грошай.
  2. Які не мае істотнага значэння, малаважны.

    • Нязначныя змены.

|| наз. нязначнасць, .

нязносны, .

Такі, што перавышае цярпенне, які пераносіцца з цяжкасцю.

  • Н. боль.
  • Нязносныя пакуты.

|| наз. нязноснасць, .

нязручны, .

  1. Пазбаўлены зручнасці ў карыстанні; дрэнна прыстасаваны для чаго-н.

    • Нязручнае месца.
    • Вузкі н. праход.
  2. Які не садзейнічае поспеху, непрыдатны для дасягнення жаданых вынікаў.

    • Н. момант.
  3. Няёмкі ў якіх-н. адносінах, які абцяжарвае працу (пра інструмент, работу і пад.).

    • Н. гэблік.

|| наз. нязручнасць, .

няйначай і няйнакш, прысл.

  1. Напэўна, менавіта.

    • Н. сёння павінен прыехаць сын.
  2. у знач. пабочн. Хутчэй за ўсё, відавочна.

    • Н., пастушкі спалілі стажок сена.

няладны, (разм.).

Дрэнны, нядобры, не такі, як трэба.

  • Няладная пагода.
  • У сям’і тварылася няладнае (наз.).

няласка, , ж.

Непрыхільнасць, нядобразычлівасць да каго-н.

  • Быць у няласцы ў каго-н.

няласкавы, і неласкавы, .

  1. Які не праяўляе ласкавасці ў абыходжанні з кім-н.; суровы.

    • Неласкавае дзіця.
  2. Няветлівы, недалікатны ў адносінах да каго-н.

    • Няласкавы прыём гасцей.

|| наз. няласкавасць, і неласкавасць, .

нялюдскі, .

  1. Не ўласцівы чалавеку, не характэрны для чалавека.

    • З лесу даносіўся страшэнны н. крык.
  2. Які перавышае чалавечыя магчымасці, сілы, моцны па ступені праяўлення.

    • Давялося многім перанесці нялюдскія пакуты.
  3. Антыгуманны, бесчалавечны; ганебны.

    • Нялюдская вайна.
  4. Дрэнны, кепскі (разм.).

    • Нялюдская дарога.

няма, безас. у знач. вык.

  1. Не быць у наяўнасці, адсутнічаць.

    • Н. грошай.
    • Яго н. дома.
  2. У знач. няпоўнага сказа пры адмоўных адказах на пытанні.

    • Ці дома бацька? Няма.

  • Няма чаго (і) гаварыць (разм.) — выраз ўпэўненай згоды, безумоўна, пэўна.

  • Чалавек ён працавіты, няма чаго гаварыць.

  • Няма нічога лепшага (горшага), як... — самае лепшае (горшае).

  • Няма нічога лепшага, як адпачынак каля мора.

нямашака, безас. у знач. вык. (разм.).

Тое, што і няма.