Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

сцягнуцца, ; зак.

  1. Туга падперазаць сябе чым-н.

    • С. дзягай.
  2. Сабрацца, сканцэнтравацца ў адным месцы (пра многіх).

    • Войскі сцягнуліся да пераправы.
  3. Пайсці куды-н. (разм.).

    • Сцягнуўся недзе на цэлы дзень.
  4. Пра што-н. з абутку: з цяжкасцю быць знятым.

    • Бот ледзь сцягнуўся з нагі.
  5. Здоўжыцца, марудна прайсці (разм.).

    • У трывожным чаканні сцягнулася ноч.

|| незак. сцягвацца, .

сцягнуць, ; зак.

  1. Цягнучы, зняць каго-, што-н. адкуль-н.

    • С. посцілку з ложка.
    • С. боты з ног.
  2. Цягнучы, перамясціць у другое месца.

    • С. калёсы з дарогі.
  3. Звалачы ў адно месца (пра многае).

    • С. жэрдзе ў кучу.
  4. Сабраць, сканцэнтраваць у адным месцы.

    • С. атрады да пераправы.
  5. Нацягваючы, зблізіць, злучыць канцы чаго-н.

    • С. канцы лука.
  6. Знесці што-н. далёка.

    • Дзеці сцягнулі кудысьці граблі.
  7. Украсці (разм.).

    • С. кнігу ў суседа.
    • Ваўкі сцягнулі авечку.
  8. Туга перавязаць, сціскаючы што-н.

    • С. шнуроўку.
    • С. паскам сукенку.
  9. Пра сутаргу: звесці, скурчыць (разм. безас.).

    • Сутаргай сцягнула нагу.
  10. часцей безас., што. Пачаць зацвердзяваць.

    • На дварэ марозік, гразь сцягнула.
  11. безас., што. Пра ваду: зменшыцца.

    • Пасля паводкі ваду сцягнула.

|| незак. сцягваць, .

|| наз. сцягванне, .

сцягняк, , м.

  1. Тое, што і сцягно.

  2. Гатунак мяса — верхняя частка задняй ляжкі, кумпяк.

|| прым. сцягнячны, .

сцяжок, , м.

Тое, што і флажок.

|| прым. сцяжковы, .

сцяжына, , ж. (разм.).

Сцежка.

|| памянш. сцяжынка, .

сцялежыцца, ; зак.

Пра калёсы: зляцець з перадка.

|| незак. сцялежвацца, .

сцялежыць, ; зак.

Пра калёсы: сарваць з перадка.

|| незак. сцялежваць, .

сцямнелы, .

Які стаў цёмным, пацямнеў.

  • С. твар.

сцяна, , ж.

  1. Вертыкальная частка будынка, памяшкання.

    • Цагляная с.
    • Драўляная с.
  2. Высокая агароджа.

    • Гарадская с.
  3. чаго або якая. Стромая бакавая паверхня чаго-н.

    • С. ямы.
  4. адз., перан., чаго. Суцэльная маса чаго-н., якая ўтварае перашкоду, заслону для чаго-н.

    • С. лесу.
    • С. дажджу.

  • Свае сцены (разм.) — пра свой дом.

  • Сцяна да сцяны (разм.) — у непасрэднай блізкасці, па суседству (жыць, знаходзіцца і пад.).

  • Лезці на сцяну (разм. неадабр.) — моцна раздражняцца.

  • Ілбом сцяны не праб’еш (разм.) — пра марныя спробы дасягнуць чаго-н.

  • Ставіць да сцяны каго (разм.) — расстрэльваць.

  • І сцены вушы маюць (разм.) — папярэджанне аб асцярожнасці, бо могуць падслухаць.

  • Як у сцяну гарохам каму што (разм. неадабр.) — не рэагуе, не звяртае ўвагі на сказанае.

  • Як за каменнай сцяной (разм.) — пад надзейнай аховай (жыць, адчуваць сябе).

|| памянш. сценка, .

|| прым. сценны, і сценавы, .

  • Сценная ніша.
  • Сценавыя блокі.

сцярвятнік, , м.

  1. Драпежная птушка сямейства ястрабіных.

    • Арол-с.
  2. Наогул жывёліна, якая харчуецца падлай.

    • Мядзведзь-с.