Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

дзяўбальны, .

Прызначаны для дзяўбання.

  • Д. станок.
  • Д. інструмент.

дзяўбці, ; незак.

  1. Есці, хапаючы дзюбай зерне і пад. (пра птушак).

    • Галубы дзяўблі крупы.
  2. Біць дзюбай.

    • Куры дзяўблі адна адну.
  3. Паслядоўнымі частымі ўдарамі паглыбляць, рабіць адтуліну.

    • Д. мёрзлую зямлю ломам.
    • Д. долатам паз.
  4. перан. Бесперапынна паўтараць адно і тое ж (разм.).

    • Кожны дзень дзяўбу, каб жаніўся.
    • Што каму наўме, той тое дзяўбе (з нар.).
  5. перан. Папракаць, крытыкаваць (разм.).

    • Яго ўжо даўно дзяўбуць, а ён і вухам не вядзе.

  • Дзяўбці сваё (разм.) — паўтараць сваё, не зважаць на іншых.

|| зак. прадзяўбці, і выдзеўбці, .

|| наз. дзяўбанне, .

дзяўбціся, ; незак.

  1. Мець звычку біцца (пра птушак; разм.).

    • Гэты певень дзяўбецца.
  2. Дзяўбці адзін аднаго.

    • Два пеўні дзяўбуцца.

дзяўкаць, ; незак. (разм.).

Аб сабаках, лісах: адрывіста брахаць.

  • Дыска дзяўкае на падарожніка.

|| аднакр. дзяўкнуць, .

|| наз. дзяўканне, .

дзяўчо, , н. (разм.).

Дзіця або падлетак жаночага полу.

  • За партай сядзела жвавае д.

дзяўчына, , ж.

  1. Асоба жаночага полу ва ўзросце, пераходным ад малалецтва да юнацтва.

    • Юнакі і дзяўчаты.
  2. Такая асоба, што дасягнула палавой спеласці, але яшчэ не ўступіла ў шлюб.

|| прым. дзявочы, .

дзяўчынка, , ж.

Дзіця жаночага полу.

дзяцел, , м.

Лясная птушка з моцнай дзюбай, якой яна здабывае ежу з шчылін дрэў і расколін кары.

  • Хто б дзятла ведаў, каб не яго дзюба (з нар.).

|| прым. дзятлаў, .

дзяцеліна, , ж.

Дзікая канюшына.

  • Адкасіць дзяцеліны карове.

дзяцінец1, , м. (гіст.).

Цэнтральная ўмацаваная частка горада ў старажытнай Русі.