Verbum

цяглі, ✂.

Каленныя сухажыллі.

• Спаднічка не закрывае цягляў.

цягліца, ✂, ж.

Тое, што і мышца.

|| прым. цяглічны, ✂.

цягло, ✂, н.

1. У Рускай дзяржаве 15—18 стст.: дзяржаўная павіннасць сялян і пасадскіх людзей.

2. Адзінка абкладання павіннасцямі ў прыгоннай гаспадарцы ў 18—19 стст.

3. зб. Рабочая жывёла для цягі, для перавозкі чаго-н.

|| прым. цяглавы, ✂.

цяглы, ✂.

1. Абкладзены цяглом (гіст.).

2. Звязаны з адбываннем паншчыны коньмі, жывёлай (гіст.).

3. Стромкі, высокі (пра дрэвы; разм.).

   • Прыемна стаяць пад цяглай сасной.

цягнік, ✂, м.

Тое, што і поезд.

• Ц. прыбывае на першую платформу.

|| прым. цягніковы, ✂.

цягнуцца, ✂; незак.

1. Валачыся па зямлі.

2. Распасцірацца на вялікую адлегласць.

   • Уздоўж ракі цягнуўся луг.

3. Павялічвацца ў даўжыню, шырыню ад нацягвання.

   • Рызіна цягнецца.

4. Выцягвацца, цягнуцца ў якім-н. напрамку.

   • Дзіця цягнецца ручкамі да цацкі.
   • Расліны цягнуцца да сонца.

5. Доўга, марудна праходзіць, працягвацца.

   • Справа цягнецца два гады.
   • Час цягнецца марудна.

6. Рухацца ў адным напрамку, адзін за адным.

   • Па дарозе цягнуўся абоз.

7. перан. Імкнуцца да каго-, чаго-н.

   • Ц. за перадавікамі.
   • Ц. да ведаў.

8. Павольна распаўсюджвацца слабым струменем (пра пах, дым і пад.).

   • Ад кастра цягнуўся пах дыму.
   • Па ўсёй нізіне цягнуўся туман.

9. Станавіцца навыцяжку (пра ваенных).

10. З цяжкасцю ісці, плесціся (разм.).

    • Стары ледзь цягнуўся.

11. Адставаць ад іншых па якіх-н. паказчыках (разм.).

    • Вучань цягнуўся на тройкі.

цягнуць, ✂; незак.

1. Перамяшчаць за сабой з намаганнем, не адрываючы ад паверхні; валачы.

   • Два паравозы цягнулі таварны састаў.
   • Ц. цяля на вяроўцы.

2. перан. Браць з сабой без патрэбы.

   • Ц. дзяцей з сабой.

3. Прымушаць, застаўляць ісці куды-н.

   • Ц. у кіно.

4. Несці цяжкое або ў вялікай колькасці.

   • Ц. мех на плячах.

5. Выцягваць, здабываць, браць.

   • Ваду цягнулі з возера па трубах.

6. перан. Патрабаваць, вымагаць (грошы, падарункі і пад.).

7. Уцягваць у сябе, убіраць, усмоктваць; піць павольна.

   • Расліны цягнуць з глебы пажыўныя рэчывы.
   • Дзіця цягнула праз соску малако з бутэлькі.

8. Уцягваць, прыцягваць.

   • Плыўца цягнула ў вір.

9. Тузаць, торгаць.

   • Ц. за рукаў.
   • Ц. за касу.
   • Нагу цягне (безас.).

10. Падаўжаць расцягваннем; вырабляць, апрацоўваць, выцягваючы (спец.).

    • Ц. дрот.
    • Металы можна гнуць, каваць і ц.

11. Прадаўжаць, працягваць; занадта доўга займацца чым-н.

    • Ц. пошукі.
    • Ц. справу.

12. Павольна, марудна гаварыць, спяваць і пад.

    • Ц. песню.
    • Ц. гаворку.

13. Веяць, дзьмуць (пра паветра, вецер, холад і пад.).

    • Ад ракі цягнула вільгаццю.
    • Цягне з акна.

14. Рухацца паволі, часцей грамадой у пэўным парадку ў якім-н. напрамку, ляцець.

    • Па гасцінцы ўвесь дзень цягнула пяхота.
    • З поўначы цягнулі хмары.
    • Высока ў небе цягнуў ключ гусей.

15. Выклікаць што-н., быць прычынай чаго-н.

    • Злачынства цягне за сабой пакаранне.

16. Адчуваць патрэбу ў чым-н. (пра фізічны, псіхічны стан).

    • Цягне (безас.) на сон.
    • Ц. на сур’ёзную размову.

◊

• За вушы цягнуць каго (разм.) — памагаць таму, хто сам не стараецца, не імкнецца што-н. рабіць.

• Цягнуць адну і тую ж песню (разм. неадабр.) — паўтараць адно і тое ж.

• Цягнуць валынку (разм. неадабр.) — марудзіць з ажыццяўленнем чаго-н.

• Цягнуць воз (разм.) — выконваць усю асноўную работу.

• Цягнуць жылы з каго (разм. неадабр.) — мучыць, знясільваць, зморваць; вымотваць непасільнай работай, празмернымі патрабаваннямі.

• Цягнуць за язык каго (разм.) — прымушаць расказваць што-н.

• Цягнуць каніцель (разм. неадабр.) — 1) рабіць, гаварыць і пад. што-н. аднастайна, нудна; 2) марудзіць, зацягваць якую-н. справу.

• Цягнуць ката за хвост (разм. неадабр.) — нудна, наўмысна павольна гаварыць што-н.

• Цягнуць лямку (разм.) — займацца цяжкай аднастайнай справай, працай.

• Цягнуць рызіну (разм. неадабр.) — адцягваць, адкладваць якую-н. справу, работу надаўжэй; марудліва, павольна рабіць што-н.

• Цягнуць ярмо (разм.) — бесперапынна і цяжка працаваць.

|| зак. пацягнуць, ✂.

цягучка, ✂, ж.

Клейкая мяккая цукерка з малака і цукру.

цягучы, ✂.

1. Здольны расцягвацца, падаўжацца, не абрываючыся, не ломячыся.

   • Цягучая тканіна.

2. Густы і клейкі, ліпкі.

   • Ц. клей.

3. перан. Працяглы, запаволены, марудлівы.

   • Цягучыя песні.

4. Тое, што і цягавіты.

|| наз. цягучасць, ✂.