Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

этымало́гія, -і, ж.

1. Раздзел мовазнаўства, які вывучае паходжанне і роднасныя сувязі слоў.

2. Паходжанне таго або іншага слова ці выразу.

Народная этымалогія (спец.) — памылковае пераасэнсаванне запазычанага слова шляхам устанаўлення сувязі з вядомым словам роднай мовы на аснове некаторых агульных прымет, без уліку рэальных фактаў паходжання.

|| прым. этымалагі́чны, -ая, -ае.

Э. слоўнік.

этымо́лаг, -а, мн. -і, -аў, м.

Спецыяліст у галіне этымалогіі (у 1 знач.).

этымо́н, -а, мн. -ы, -аў, м.

У мовазнаўстве: першапачатковае, зыходнае значэнне слова і яго форма.

эты́чны, -ая, -ае.

1. гл. этыка.

2. Які адпавядае правілам этыкі (у 2 знач.).

Э. ўчынак.

Этычна (прысл.) паводзіць сябе.

|| наз. эты́чнасць, -і, ж.

эўкалі́пт, -а і -у, М -пце, мн. -ы, -аў, м.

1. -а. Паўднёвае вечназялёнае дрэва, якое вельмі хутка расце і дасягае вялікіх памераў.

2. -у, адз. Драўніна гэтага дрэва.

|| прым. эўкалі́птавы, -ая, -ае.

э́ўрыка, выкл.

1. Легендарны вокліч Архімеда (літаральна «Знайшоў!») з нагоды адкрыцця ім гідрастатычнага закону.

2. Агульнаўжывальны вокліч, які выражае задавальненне, радасць пры знойдзеным рашэнні цяжкай задачы, пры ўзнікненні ўдалай думкі і пад.

эўры́стыка, -і, ДМ -тыцы, ж. (спец.).

1. Сукупнасць даследчых метадаў, якія выкарыстоўваюцца для адкрыцця раней невядомага.

2. Метад навучання пры дапамозе навадных пытанняў, дыялогаў, які стымулюе ў вучняў развіццё актыўнага пошуку рашэнняў, а таксама тэорыя такой методыкі.

|| прым. эўрысты́чны, -ая, -ае.

Эўрыстычныя метады навучання.

эўфемі́зм, -а, м. (кніжн.).

Слова або выраз, якія замяняюць грубы, непажаданы сэнс.

|| прым. эўфемісты́чны, -ая, -ае.

эфе́кт, -у, М -кце, мн. -ы, -аў, м.

1. Уражанне, зробленае кім-, чым-н. на каго-н.

Яго словы мелі незвычайны э.

2. Вынік якіх-н. дзеянняў, якой-н. дзейнасці.

Э. ад прымянення новай апаратуры.

Э. лячэння.

3. Сродак, пры дапамозе якога ствараюцца пэўныя ўражанні.

Эфекты дажджу ў тэатры.

эфе́ктны, -ая, -ае.

Які стварае эфект (у 1 знач.), прыцягвае ўвагу.

Э. гарнітур.

|| ж. эфе́ктнасць, -і, ж.