Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

рыхлі́цель, -я, мн. -і, -яў, м.

Сельскагаспадарчая прылада для рыхлення глебы.

рыхлі́ць, -лю́, -лі́ш, -лі́ць; -лі́м, -ліце́, -ля́ць; ры́хлены; незак., што.

Рабіць рыхлым (звычайна пра ўскопванне).

Р. глебу.

|| зак. узрыхлі́ць, -лю́, -лі́ш, -лі́ць; -лі́м, -ліце́, -ля́ць; -ры́хлены і разрыхлі́ць, -лю́, -лі́ш, -лі́ць; -лі́м, -ліце́, -ля́ць; -ры́хлены.

|| наз. рыхле́нне, -я, н., узрыхле́нне, -я, н. і разрыхле́нне, -я, н.

ры́хлы, -ая, -ае.

1. Порысты, рассыпісты, мяккі.

Р. снег.

Рыхлая глеба.

2. перан. Пра стыль, выклад: расплывісты і вялы.

Рыхлая кампазіцыя.

|| наз. ры́хласць, -і, ж.

рыхт, -у, -хце, м. (разм.).

У выразе: рыхт у рыхт — дакладна такі або такі самы.

Зрабіў р. у р. як ты сказаў.

рыхтава́цца, -ту́юся, -ту́ешся, -ту́ецца; -ту́йся; незак.

1. да чаго, у што і з інф. Рабіць прыгатаванні да чаго-н.

Р. да зімы.

Р. ў дарогу.

Р. да экзаменаў.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Быць у стане ці працэсе падрыхтоўкі; наспяваць, быць наперадзе.

Рыхтуюцца важныя падзеі.

рыхтава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны; незак.

1. каго-што. Рабіць годным, гатовым (для выкарыстання, ужывання, для ажыццяўлення чаго-н., для работы).

Р. глебу пад пасевы.

Р. хворага да аперацыі.

Р. кадры.

2. што. Працаваць над выкананнем чаго-н., распрацаваць што-н.

Р. матэрыялы для даклада.

Р. дыпломную работу.

3. што. Збірацца, намервацца зрабіць што-н., задумваць што-н.

Р. удар па праціўніку.

4. што. Варыць ежу, гатаваць.

Р. вячэру.

ры́хтык, прысл. (разм.).

Правільна, якраз, дакладна (таксама, такі самы).

Зраблю р. так, як ты сказаў.

Сын — р. бацьказнач. прым., нязм.).

ры́цар, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. У сярэдневяковай Еўропе: феадал, які належаў да ваенна-землеўладальніцкага саслоўя, а таксама цяжкаўзброены воін, які знаходзіўся ў васальнай залежнасці ад свайго сюзерэна.

Р. журботнага вобраза (пра Дон-Кіхота, героя рамана Сервантэса). Р. без страху і дакору (перан.: пра смелага, ва ўсім бездакорнага чалавека; высок.). Р. плашча і кінжала (перан.: тайны грабежнік і забойца; кніжн.).

2. перан. Самаадданы, высакародны чалавек (высок.).

Р. рэвалюцыі.

|| прым. ры́царскі, -ая, -ае.

Рыцарскія даспехі.

Р. ўчынак.

ры́царства, -а, н.

1. зб. У феадальнай Еўропе: прывілеяванае ваенна-землеўладальніцкае саслоўе, рыцары (у 1 знач.).

2. Самаадданасць, высакародства (кніжн.).

Праявіць р.

ры́цца, ры́юся, ры́ешся, ры́ецца; незак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Капацца ў чым-н. рыхлым, сыпкім (пра жывёл).

На пожні рыліся свінні.

2. перан. Перабіраць, перакладваць што-н. (звычайна шукаючы што-н.).

Р. ў шуфлядзе.