Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

нечува́ны, -ая, -ае.

Небывалы, надзвычайны.

Н. поспех.

|| наз. нечува́насць, -і, ж.

нечыстата́, -ы́, ДМ -стаце́, ж.

1. гл. нячысты.

2. толькі мн. нечысто́ты, -сто́т і -таў. Тое, што знаходзіцца ў памыйніцы; адкіды.

не́чысць, -і, ж., зб. (разм.).

1. Паводле народных павер’яў: нячыстая сіла (чэрці, ведзьмы).

2. перан. Жывёлы, насякомыя, якія выклікаюць агідлівае пачуццё.

Бусел знішчае мышэй, гадзюк, вусеняў і іншую н.

3. перан. Аб ганебных людзях, якія ўвасабляюць сабою ўсё варожае, цёмнае.

нешматлі́кі, -ая, -ае.

Які складаецца з невялікай колькасці каго-, чаго-н.

Н. атрад геолагаў.

|| наз. нешматлі́касць, -і, ж.

не́шта¹, не́чага, не́чаму, не́шта, не́чым, аб не́чым; займ. неазнач.

1. Невядома, незразумела што; штосьці.

Н. пісаць.

2. звычайна ў Н і В. Нейкі прадмет, з’ява, пачуццё і пад.

Н. страшнае.

не́шта², прысл.

1. Чагосьці, чамусьці, невядома чаму.

Н. нездаровіцца.

2. Прыблізна.

Цягнік спазніўся н. на гадзіну.

не́штачка, займ. неазнач. (ужыв. толькі ў Н і В; разм.).

Тое, што і нешта¹ (у 2 знач.).

А я н. знайшоў.

нешчаслі́вец, -ліўца, мн. -ліўцы, -ліўцаў, м. (разм.).

Нешчаслівы чалавек; няўдачнік.

нешчаслі́вы, -ая, -ае.

1. Які прыносіць няшчасце, гора; поўны няшчасця.

Н. дзень.

2. Такі, якому не дадзена шчасце, радасць.

Без маткі нешчаслівыя дзеткі (прыказка).

3. Які не прыносіць удачы.

Н. латарэйны білет.

4. Такі, якому не шанцуе, не спрыяе поспех.

Н. сапернік.

не́як.

1. прысл. Нейкім чынам, спосабам.

Трэба н. дабрацца дамоў.

2. прысл. Аднойчы.

Н. вясной пайшлі рыбу лавіць.

3. безас., у знач. вык., з інф. Нельга, няма як (разм.).

Дзіця н. кінуць адно.